M. H. Ahmedov, M. R. Shermatov farg‘onaning umurtqali

Ko‘k qurbaqa – Bufo viridis Laur. 
Qurbaqalar oilasi va shu nomli urug„ning vakilidir. Bu tur O„rta Osiyo 
hududida keng tarqalgan. O„zbekistonning barcha joylarida va har xil sharoitlarda, 
cho„l va sahrolarda, tog„ etaklarida, poliz va bog„, shahar va qishloqlarda uchraydi. 
Kattaligi 12-14 sm gacha, gavda usti ko„kimtir och kulrang, katta-katta to„q ko„k 
yoki ko„kimtir qo„ng„ir hollari bor. Terisining ko„p 
qismi shoxsimon parda so„gallar bilan qoplangan. 
Teridagi zaharli bezlardan ajralgan suyuqlik uni 
kushandalaridan himoya qiladi. Shunga qaramay, 
ularning asosiy kushandasi ilonlar hisoblanadi. 
Erta bahor mart-aprel oylarida endigina qishki 
uyqudan 
uyg„onib 
chiqqan 
qurbaqalarning 
shahrimiz bog„ va gulzorlarida, yo„l bo„ylari, 
poydevor ostilarida sekin harakatidan chiqadigan 
shitirlash tovushlarini eshitamiz. Qurbaqa tungi 
hayvon, lekin erta bahor kechasi sovuq bo„lganligi 
uchun kunduzi ham faol hayot kechiradi. Qishki 
uyqudan uyg„onib chiqqan qurbaqalarni 2-3 
haftadan keyin erkaklari yoqimli "qur-qyr" tovushlarini boshlaydi. Erkaklarida 
ovoz to„lqinlarini kuchaytirib beruvchi og„iz burchagida rezonatorlari bo„ladi, 
ko„payish davrida urg„ochilarining oldingi oyoq panjasida ko„chishiga yordam 
beradigan so„gal bo„rtmasi bo„ladi. Ko„payish uchun har xil suv havzalariga kelib 
(sho„r suvlardan tashqari) urg„ochilari uvildiriq tashlaydi, erkaklari tezda urug„ini 
xaltalaridan to„kib otalantiradi. Otalanishi suvda boradi. Bitta urg„ochisi 10-12 
ming donagacha uvildiriq tashlaydi. Uvildiriq ipga tizilgan ko„rinishda bo„lib, 2-3 
m gacha bo„ladi, uni suv o„simliklariga ilashtirib qo„yadi. Tuxumdan it baliqchalar 
chiqadi, bir hujayrali suv o„tlari va chirindilar bilan ovqatlanadi, ikki oylardan 
keyin metomorfozga uchrab baqachalar quruqlikka chiqib tarqaladi, 4 yoshida 
voyaga etadi. Kech kuzda kovak-kandiklardan, sichqon va kalamush uylaridan, 
balchiq ostilaridan qishlash uchun joy topadi. 
Ko„k qurbaqa qishloq xo„jaligi uchun zararli hasharotlarni ko„plab qirgani 
uchun eng foydali hayvonlardan biri hisoblanadi. Germaniyada dehqonlar sunoiy 
ko„paytirib, bog„larga qo„yadilar. Bizning sharoitimizda ham shu ishlar qilinsa, 
foydadan holi bo„lmas edi. 

---

11