O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot instituti

 
Zararlanish belgilari: 
n.hyppoglossi
tizimchasi zararlanganda til yarmining 
periferik falajligi, atrafiyasi va kichrayishi ro‘y beradi. Tilni chiqarganda uning uchi 
zararlangan tomonga og‘adi, chunki sog‘lom tomondagi 
m.genioglossus
tilni kuchliroq 
itaradi, buning natijasida zararlanish tomonga og‘adi. Til nervining ikki tomonlama 
shikastlanishi 
uning 
butunlay 
harakatsizlanishiga, 
(
glossoplegia
), 
nutqning 

---

162 
qiynalishuviga, chaynash jarayonining buzilishiga olib keladi.
 
Bosh miya nervlari. Aralash bosh miya nervlari - V, VII, IX, X juft nervlarining 
tuzilishi, vazifasi va zararlanish sindromlari. 
 
V juft bosh miya nervi – uch shoxli nervi 
(n.trigeminus) – 
aralash nerv, 
sezuvchi va harakatlantiruvchi tolalardan iborat. Bu nerv yadrolari uzunchoq miyada va 
Varol‘yev ko‘prigida joylashgan. Sezuvchi tolalarning 1-neyroni Gasser tugunidan 
boshlanadi va 3 tarmoqqa ajraladi: ko‘z nervi 
(n.ophtalmicus), 
yuqori jag‘ nervi 
(n.maxillaris) va pastki jag’ nervi (n.mandibularis).
Ko‘ruv nervi kalla bo‘shlig‘idan 
fis.supraorbitale 
orqali chiqadi va yuzning peshona qismi terisini, boshning oldingi sochli 
qismini, yuqori qovoqni va burunning yuqori qismi terisini, ko‘z kosasini, burunning 
shilliq qavatlarini, yosh bezlarini, peshona sinusini, miya qattiq pardasini va 
tentorium 
cerebelli
ni, peshona suyagini va unung pardasini innervatsiyalaydi. Yuqori jag‘ nervi 
for.rotundum 
orqali kalla bo‘shlig‘idan chiqadi, yuzga terisiga esa 
for.infraorbitale 
orqali 
chiqadi va chakka, burun, yuqori jag‘ sinusi devorini, yuqori jag‘dagi tishlar va milklari 
bilan, bosh miya qattiq pardasini 
(dura mater) 
innervatsiyalaydi. Pastki jag‘ nervi 
for.ovale 
orqali kalla bo‘shlig‘idan chiqib, bir necha tolalarga bo‘linadi. Bir qismi 
canalis 
mandibularis 
bo‘ylab yo‘nalib, 
for.mentale 
orqali sirtga chiqadi va lab, lunj, engak, 
chakka terilarini va qisman quloq suprasi terisini, og‘iz bo‘shlig‘ini tubi va tilning shilliq 
qavatlarini, pastki jag‘ tishlarini va ularning milklarini, pastki jag‘ bo‘g‘imini va bosh 
miya tubidagi qattiq miya pardasini innervatsiyalaydi. Pastki jag‘ nervining tilga boruvchi 
tarmoqchasida 
(n.lingualis)
ta‘m sezuvchi tolalari qo‘shiladi. Bu tolalar tilning old 2/3 
qismini nervlaydi va ta‘m sezishda ishtirok etadi.