Xvii bob. Tashqi ta`sirlar va davlat siyosati

Ifloslanish iqtisodiy tahliliga e'tirozlar 
"Biz hech kimga haq evaziga ifloslantirish imkonini berolmaymiz." Sobiq 
senator Edmund Maskining ushbu gapi ayrim ekologlar fikrini aks ettiradi. Ular 
aytishicha, toza havo va toza suv iqtisodiy jihatdan hisobga olinmasligi kerak, 
chunki ular amaliy inson huquqlari hisoblanadi. Siz qanday qilib toza havo va toza 
suv ustida narx qo`yishingiz mumkin? Ular da'vosiga ko`ra, narxidan qat'iy nazar, 
atrof-muhit muhim ahamiyatga ega, shuning uchun uni iloji boricha ko`proq 
himoya qilish kerak. 
Iqtisodchilar ushbu dalilga kam qiziqish bildirishadi. Iqtisodchilar uchun, 
yaxshi ekologik siyosat 
iqtisodiyotning o`nta tamoyillarining
birinchisini 
tushunishdan boshlanadi: Odamlar sotib yuborishga duch keladi. Albatta, toza 
havo va toza suv qiymatga ega. Lekin ularning qiymati ularning imkoniyati 
harajatiga nisbatan olinishi kerak, ya’ni kimdir ularni olish uchun nimadandir voz 
kechishi kerak. Barcha ifloslanishlarni bartaraf qilishning iloji yo`q. Barcha 
ifloslanishni bartaraf etishga harakat qilish bizga yuqori yashash andozalaridan 
bahramand bo`lishimizga sabab bo`luvchi ko`plab texnologik yutuqlarga teskari 

---

393 
bo`lib qoladi. Imkon qadar atrof-muhitni toza qilish uchun kam kishi kam 
ovqatlanish, yetarli bo`lmagan tibbiy yordam yoki sifatsiz uy-joylarni qabul 
qilishga tayyor bo`ladi. 
Iqtisodchilar ba'zi ekologik faollar iqtisodiy jihatdan o`ylamasdan o`z 
da’volariga zarar yetkizadi deb aytadi. Toza muhit boshqa tovarlar kabi tovardir. 
Barcha normal tovarlar kabi u ijobiy daromad egiluvchanligiga ega: Boy davlatlar 
rivojlanmagan davlatlarga qaraganda tozaroq muhitga ega va shuning uchun, 
odatda, qat'iy muhitni muhofaza qiladi. Bundan tashqari, boshqa ko`plab tovarlar 
kabi, toza havo va toza suv talab qonuniniga bo`ysunadi: atrof-muhit muhofazasi 
narxi qanchalik past bo`lsa, jamoat istagi shunchalik ko`p bo`ladi. Ifloslantirishga 
ruxsat va tuzatuvchi soliqlar yordamida iqtisodiy yondashuv atrof-muhitni 
muhofaza qilish harajatlarini kamaytiradi va, shuning uchun, toza atrof-muhit 
uchun ijtimoiy talabni oshiradi.