O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Turizm rasmiyatchiliklari bir necha katta bo„limlarga bo„li-
nadi, jumladan,: 
-
chet el pasportlari; 
-
vizalar; 
-
bojxona qoidalari; 
-
valyuta nazorati va valyuta almashtirish tartibi; 
-
sanitar qoidalar; 
-
kirish-chiqish tartibi; 
-
xorijiy turistlarning mamlakatda yashashi va harakatla-
nishining o‗ziga xosligi; 
-
immigratsiya qoidalari; 
-
ba‘zi boshqa tartiblar. 
Xalqaro turizmda politsiya va sanitar rasmiyatchiliklarini 
farqlash mavjud. Bu o‗rinda politsiya rasmiyatchiliklari deganda 
davlat chegarasidan o‗tayotgan shaxslarning o‗rnatilgan pasport-
viza tartibiga amal qilishi bilan bog‗liq tadbirlar tushuniladi. 
Nazoratning bu turini amalga oshirish aeroportlar, temir va shosse 
yo‗llarida, dengiz va daryo bekatlaridagi maxsus xizmatlar 
zimmasiga yuklatilgan (O‗zbekistonda O‗zbekiston Respublikasi 
Ichki ishlar vazirligiga). 

---

363 
Sanitar (tibbiy) rasmiyatchiliklar deb, davlat chegarasidan 
o‗tayotgan shaxslar va ularning jonivorlari (agar bo‗lsa) o‗rnatilgan 
emlash talabiga rioya qilishning nazoratiga aytiladi. Rasmiyat-
chiliklarga rioya qilishning nazorati mamlakatga kirish va chiqish 
uchun foydalaniladigan chegaraviy punktlarda, maxsus sanitar 
xizmatlar tomonidan amalga oshiriladi va odatda, turistlarda emlash 
haqidagi xalqaro sertifikat mavjudligini tekshirishdan iborat bo‗ladi. 
Zarur holatlarda sanitar rasmiyatchiliklar tomonidan turistlarni va 
sayohatchilarni joyida emlash va xavf tug‗ilsa, ularni vaqtincha 
izolatsiya qilish ham ko‗zda tutilgan. Turistlar va sayohatchilar olib 
o‗tadigan hayvonlar uchun muvofiq veterinar sertifikatlar talab 
qilinadi.
Bojxona – milliy qonunchilikka muvofiq holda davlat che-
garasi orqali o‗tayotgan yuk, yo‗lovchilar, pochta jo‗natmalari, pul 
va qimmatbaho buyumlarni nazorat qiladigan, o‗rnatilgan bojxona 
bojlari va boshqa to‗lovlarni olish, shuningdek, qonunchilik tomo-
nidan belgilangan tartibga javob bermaydigan yuklarni to‗xtatishni 
amalga oshiruvchi davlat organidir. 
Bojxona rasmiyatchiliklari davlat chegarasidan o‗tayotgan 
shaxslarning buyumlar, tovar va valyutani olib kirish va olib chiqish 
qoidalariga rioya qilishni tekshirish tadbirlaridan iborat bo‗ladi. 
Bojxona rasmiyatchiliklarining amaliyoti mamlakatga kirish va 
chiqish uchun foydalaniladigan chegara punktlaridagi bojxona 
xizmati zimmasiga yuklatilgan (aeroportlar, temir yo‗l, dengiz va 
daryo bekatlari, avtoyo‗llardagi chegaradan o‗tiladigan joylarda). 
Turistlar va sayohatchilar uchun bojxona rasmiyatchiliklari 
odatda, olib o‗tishga ruxsat berilgan narsalar, tovarlar va pul (val-
yuta) ning ro‗yxati va miqdorini yozma yoki og‗zaki deklaratsiya 
qilishdan iboratdir. Bunda T-6 shaklidagi bojxona deklaratsiyasi 
to‗ldiriladi. 
Butunjahon turizm tashkilotining valyuta operatsiyalari xu-
susidagi tavsiyalari quyidagilardan iborat:
1.
Valyutaning miqdori bojxona deklaratsiyasiga kiritilgan 
taqdirda uni olib kirishga ruxsat berish. 
2.
Chegaradan o‗tishda moliyaviy qiyinchiliklar va noqulay-
liklarga barham berish uchun tashrifchilar va turistlarga to‗liq 
ma‘lumotni taqdim etish. 

---

364 
3.
Chiqishda turistlarga valyutani qayta almashtirish imko-
niyatini yaratish. 
4.
Olib kiriladigan valyutani milliy pulga almashtirish turist 
istagiga binoan amalga oshiriladi. 
5.
Nazorat punktida valyuta almashtirishni tartibga soluvchi 
qoidalar va almashtirishning joriy kursi osib qo‗yilishi lozim. 
6.
O‗z davlatidan chiqishda mamlakatdan qaytib ketishga 
yetadigan miqdorda pulga ega bo‗lishga ruxsat berish.