5-sinf ona tili darslarida morfologiya. O’rinbayeva T

Asoslama
 
Ma’lumki, so‘z turkumlari grammatikaning tarkibiy qismi sifatida nutq 
jarayonlari bilan bog‘lanib ketadi. So‘zlarning yasalishi hamda o‘zgarishiga aloqador 
grammatik qonuniyatlarga asoslangan holda nutq jarayoni yuzaga keladi. Tanganing 
orqa tomoni sifatida esa boshqa bir qonuniyat ham mavjud. Bu nutq jarayonidagi 
hodisalarga asoslangan holda grammatik qoida va qonuniyatlarning o‘rganilishidir. 
Demak, grammatika nutq jarayonlarini me’yorlashtirishda, uni yengillashtirishda 
qanchalik ishtirok etsa, uning namoyon bo‘lishi, amalga oshishi ham shunchalik nutq 
jarayoniga bog‘liqdir
7
. 
Beshinchi sinf ona tili darslarida morfologiya va sintaksis mavzularini 
integratsiyasi asosida o‘quvchilar nutqiy malakalarini o‘stirishning eng muhim omil 
ekaniligini nazarda tutib ushbu malakaviy ishimizni «5-sinf ona tili darslarida 
morfologiya va sintaksis mavzularini integratsiyalash» deb nomladik. Albatta, so‘z 
turkumlari va gap turlarini o‘rgatishning an’anaviy usullaridan foydalangan holda 
erishilgan yutuqlar salmoqli. Shunday bo‘lsa ham, ta’lim jarayoniga yangicha 
yondashuv tufayli kirib kelayotgan zamonaviy texnologiyalar ona tili o‘qitish 
samaradorligini yanada orttirishi shubhasiz. Tanlagan mavzumiz shuning uchun ham 
dolzarblik kasb etadi.
Tadqiqotimiz mavzusi – morfologiya va sintaksisni o‘rganish jarayoni 5-sinflarda 
alohida o‘rin tutadi. Morfologiyani o‘rganish tufayli o‘quvchilarning mustaqil va 
ijodiy tafakkur doirasi kengayadi, ularning lug‘at xazinasi boyiydi, morfologik 
hodisalar bilan tanishish jarayonida imlo savodxonligi rivojlana boradi. Sintaksisni
o‘rganish jarayonida esa gap va gap bo‘laklari haqidagi tasavvurlari kengaya
boradi. 
So‘z turkumlarini o‘rganishda so‘zning tarkibi, yasalish jarayoni bilan tanishuvi 
orqali o‘quvchilar so‘zning lug‘aviy va grammatik xususiyatlarini kuzatish, farqlash, 
o‘zaro qiyoslash, ularni nutq vaziyatiga mos ravishda to‘g‘ri tanlash va to‘g‘ri 
qo‘llash malakalarini egallashlarini nazarda tutgan holda so‘z turkumlari va gap, gap
7 
To‘
х
liy
е
v B., In
о
g‘
о
m
о
v
а
R., Til
а
v
о
v
а
G. So‘z turkuml
а
ri v
а
nutq o‘stirish m
е
t
о
dik
а
si. –T.: 2008. 5-b. 

---

bo‘laklarini integratsiyalashga bag‘ishlangan darslarni pedagogik texnologiyalar 
asosida tashkil qilish bo‘yicha metodika fani yutuqlari va amaliyot jarayonidagi 
kuzatishlarimiz natijalarini bayon qilishni maqsad qildik.