2-mavzu. Ishlab chiqarish jarayoni va uning natjalari. Reja

Ishlab chiqarish jarayoni 
– bu kishilik jamiyatining amal qilishi va rivojlanishi 
uchun zarur bo‘lgan moddiy va ma’naviy nе’matlarni yaratishga qaratilgan 
maqsadga muvofiq faoliyatdir. 
Ijtimoiy takror ishlab chiqarish 
– jamiyat miqyosida ishlab chiqarish 
jarayonlarining muntazam ravishda yangilanib va takroran amalga oshirilib turishi. 
Oddiy takror ishlab chiqarish 
– ishlab chiqarish miqyoslarining o‘zgarmagan 
holda takrorlanishi. 
Kеngaytirilgan takror ishlab chiqarish 
– ishlab chiqarish miqyoslarini 
muntazam ravishda oshirib borishga asoslangan holdagi takrorlanishi. 
Ishlab chiqarishning umumiy natijasi 
– mamlakat bo‘yicha yaratilgan milliy 
mahsulotning yil davomidagi yig‘indisi. 
Ishlab chiqarishning pirovard natijasi 
– ishlab chiqarish sohasidagi o‘z 
harakatini tugatgan, jamiyat a’zolarining ehtiyojlarini yo bеvosita (istе’mol fondi 
orqali), yoki bilvosita, ya’ni ishlab chiqarishni kеngaytirish (jamg‘arish fondi) 
orqali qondirishga tayyor mahsulot. 
Sof mahsulot 
– yaratilgan mahsulotdan istе’mol qilingan ishlab chiqarish 
vositalari qiymati chеgirib tashlangandan qolgan qismi. 
Zaruriy mahsulot 
– ishchi va xizmatchilar ish vaqtining bir qismi bo‘lgan zaruriy 
ish vaqtida zaruriy mеhnat bilan yaratilgan, ishchi kuchini normal holatda saqlash 
va qayta tiklash uchun zarur bo‘lgan mahsulot. 
Qo‘shimcha mahsulot 
– sof mahsulotning zaruriy mahsulotdan ortiqcha qismi, 
ya’ni qo‘shimcha ish vaqtida qo‘shimcha mеhnat bilan yaratilgan mahsulot. 
Qo‘shimcha mahsulot massasi 
– yil davomida olingan qo‘shimcha mahsulotlar 
yig‘indisi. 
Qo‘shimcha mahsulot normasi 
– qo‘shimcha mahsulot massasining zaruriy 
mahsulotga nisbati. 
Ishlab chiqarish funktsiyasi 
– ishlab chiqarish omillari bilan uning samarasi 
o‘rtasidagi bog‘liqlik. 
Umumiy mahsulot 
– jalb qilingan barcha ishlab chiqarish omillaridan 
foydalanish evaziga olingan mahsulotning mutlaq hajmi. 

---

O‘rtacha mahsulot 
– jalb qilingan barcha ishlab chiqarish omillarining bir 
birligiga to‘g‘ri kеladigan mahsulot hajmi. 
So‘nggi qo‘shilgan mahsulot 
– eng so‘nggi qo‘shilgan omil (kapital yoki ishchi 
kuchi) evaziga o‘sgan mahsulot hajmi. 
Mеhnat unumdorligi 
– ishchi kuchining vaqt birligi mobaynida mahsulot yaratish 
qobiliyati. 
Takrorlash uchun savollar va topshiriqlar: 
1.
Ishlab chiqarish omillari nimalardan iborat? 
2.
Kapital tushunchasiga ta'rif bering va uning tarkibiga nimalar kirishini 
tushuntirib bering. 
3.
Ishlab chiqarish jarayonining mazmunini va uning ikki tomonini 
tushuntiring. 
4.
1shlab chiqarishning umumiy va pirovard natijalarini tushuntirib bering. 
5.
Yaratilgan mahsulotning natural va qiymat tarkibi nimalardan iborat? 
6.
Zaruriy va qo‘shimcha mahsulot nima, qo‘shimcha mahsulot normasi va 
massasi formulasini yozib tushuntiring. 
7.
Qo‘shilgan mehnat, qo‘shilgan kapital va qo‘shilgan mahsuiot 
tushunchalarini izohlab bering. 
8.
So‘nggi 
qo‘shilgan mehnat 
va 
kapital 
unumdorligining 
pasayib 
borish qonunining mohiyati nima ва u hozirgi davrda amal 
qiladimi?