O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

9.2. Bulutli texnologiyalar (Cloud Computing) va ulardan foydalanish 
Globallashuv jarayonlarining oxirgi qisqa davrida asosiy harakatlantiruvchi 
mexanizmlaridan biri bo‘lgan axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida 
davr talabiga mos keluvchi yangi yo‘nalishdagi raqamli texnologiyalar 
yaratilmoqda. Bu texnologiyalar kompyuter tarmoqlari klassik modellaridan 
yetarlicha darajada farq qilishi bilan birgalikda, ayrim hollarda aynan o‘xshash 
tamoyillar asosida ish yuritadi. Bulutli hisoblash texnologiyalari g‘oyasi o‘tgan 
asrning oxirlarida paydo bo‘lgan bo‘lsada, raqamli elektron aloqa vositalarining 
shiddat bilan rivojlanib borishi va elektron tizimlar foydalanuvchilarining talablari 
uzluksiz o‘sib borishi natijasida 2007-2008 yillardan boshlab ommaviylashib, 
tezkorlik bilan rivojlanish bosqichiga o‘tdi. Bulutli hisoblash (ingl. 
Cloud 
computing
) odatda, foydalanuvchiga kompyuter resurslari va quvvatini masofaviy 
internet elektron xizmati ko‘rinishida taqdim etadi. Shunday yo‘l bilan 
foydalanuvchiga “virtual” ko‘rinishdagi hisoblash resurslari taqdim etiladi va 
foydalanuvchi o‘zining masalalariga qanday kompyuter qanday qilib ishlov 
berayotganligi, xamda bu ish qanday turdagi operatsion tizim boshqaruvida amalga 
oshiralayotganligi kabi bir qancha savollarga javob ololmasligi mumkin va aslida, 
bu savollarga javob izlashning zarurati xam bo‘lmaydi. Ish yuritilishida 
o‘xshashlik va umumiylikni topgan xolda bulutli texnologiyalarni “
meynfrem
” 
texnologiyalar (
mainframe
) bilan taqqoslash mumkin. Ammo “bulut”ning 

---

338 
“
meynfrem
”dan tamoyil jihatdan ajralib turuvchi farqlari mavjud, xususan, “bulut” 
hisoblash quvvatlarining nazariy jihatdan cheklanmaganligidir. Dastlab vujudga 
kelgan bo‘lgan raqamli ma’lumotlarga ishlov berish texnologiyalari orasida grid-
hisoblash birmuncha keng tarqalgan edi. Dastlabki davrda bu yo‘nalish texnik 
vosita protsessorining bo‘sh turgan resurslaridan unumli foydalanish va hisoblash 
quvvatlarini ixtiyoriy ravishda ijaraga berish tizimini rivojlantirish imkoniyati 
sifatida qaralgan edi. Grid-hisoblash xamda bulutli hisoblash arxitekturasi 
qo‘llanilayotgan tamoyillariga ko‘ra xam bir qancha o‘xshash jihatlarga ega. Shu 
bilan bir vaqtda, masofaviy hisoblash resurslaridan foydalanish uchun yetarlicha 
moslashuvchan platformaga ega bo‘lganligi tufayli, bulutli hisoblash modeli eng 
istiqbolli texnologiya deb tan olingan. Hozirgi kunda yirik bulutli hisoblashlar 
ma’lumotlarga ishlov berish markazlariga joylashgan minglab serverlardan tashkil 
topadi. Ular bir vaqtning o‘zida millionlab foydalanuvchini minglab ilova va 
resurlar bilan ta’minlab beradilar. Xususiy kompaniyalarga katta kompyuterlar,