2-mavzu: uglerodli pulatlar

2.      Oddiy sifatli uglerodli po’latlarning mexanik xossalari

 

  

Markasi

 

Mustaxkamlik cheg

arasi σ

β

 MPa

 

Nisbiy cho’zilishi 

δ,%

 

Ishlatilishi

 

StO 

310 

20 

SHaybalar, 

kistirmalar 

kabi 

kam nagro’zka 

---

tushadigan detallar tayyorlashda 

St1 St2 

310—400 330—420 

32 20 

Boltlar,   shpilьkalar, 

gaykalar 

kabi  kam  nagro’zka  tushadigan 

detallar tayyorlashda 

StZ St4 

370—470 410—520 

24 22 

Richaglar,  uklar,  kronshteynlar 

kabi 

urtacha 

nagro’zka 

tushadigan detallar tayyorlashda 

Stb Stb 

500—640 - 600 

  

17 12 

Uklar, 

vallar 

kabi 

urtacha 

nagro’z-ka 

tushadigan 

detallar  tayyorlash-da 

 

 

3. Sifatli konstruktsion po’latning mexanik xossalari

 

 

 

 

Marka-si

 

CHo’zilishda 

mustax-kamlik 

chegarasi

 

b

v, 

MPa

 

Nisbiy 

cho’zili-shi 

σ;%

 

Qattiq-ligi, 

NV

 

Ishlatilishi

 

08 

10 

15 

  

20 

330 

340 

380 

  

420 

33 

31 

27 

  

25 

131 

143 

149 

  

163 

SHesternyalar, 

yuldo’zchalar, 

roliklar,  tsementitlanadigan  uklar 

kabi kam  nagro’zka  tushadigan 

detallar tayyor-lashda 

25 

30 

  

35 

460 

500 

  

540 

23 

21 

  

20 

170 

179 

  

207 

SHesternyalar, 

vallar, 

uklar 

kabi urtacha  nagro’zka  tusha-

digan detallar tayyorlashda 

40 

45 

580 

610 

19 

16 

217 

229 

SHatunlar,  vallar,  shesternya-lar, 

barmoklar 

kabi 

urtacha 

nagro’zka tushadigan 

detallar 

tayyorlashda 

50 

55 

640 

660 

14 

13 

241 

255 

SHesternyalar,  muftalar,  pru-ji-

na halqalari, prujinalar   kabi kup 

nagro’zka  tushadigan  detallar 

tayyorlashda 

60 

65 

70 

75 

80 

85 

60G 

70G 

690 

710 

730 

1100 

1100 

1150 

710 

800 

12 

10 

9 

7 

6 

6 

11 

8 

255 

255 

269 

285 

285 

302 

269 

285 

Prujinalar, 

ressorlar, 

eks-

tsentriklar 

kabi 

ishkalanish 

sharoitida  ishlaydigan  detal-lar 

tayyorlashda 

  

Avtomat  po’latlar  A  darfi  xdmda  uglerod-ning  urtacha  miqdorini 

protsentning  yuzdan  bir  bulagi  qadar  kursatuvchi  rakdmlar  bilan  belgilanadi. 

Avtomat  po’latlarning  A12,  A20,  AZO,  A40G  markalari  ishlatiladi.  A12 

---

po’latlardan muhim  bulmagan detallar, boshqa markalaridan esa katta kuchlanish 

va  yuqori  bosimlarda  ishlaydigan  muhim  detallar  tayyorlanadi.  Avtomat 

po’latlarning  sortameyti  doira,  kvadrat  va  olti  karrali  ko’rinishga  ega  bo’lgan 

kundalang  kesimli  chiviqlar  ko’rinishidagi  sort  prokatlar  tayyorlashni  nazarda 

tutadi. Bu po’latlar payvandlanadigan konstruktsiyalar tayyorlashda ishlatilmaydi. 

Po’lat listlar (qozon t a y y o r l a n a d i gan p o ’ l a t l a r ,  GOST 5520-79 va 

TU)  bosim  ostida  ishlaydigan  qozon  va  idishlar  uchun  bur  qozonlari,  kema 

utxonalari, gaz trubinalarining yonish kameralari va boshkd detallarni tayyorlashda 

ishlatiladi. Ular o’zgaruvchan  bosimlarda  va  450°S  gacha  bo’lgan  temperaturada 

ishlashi 

kerak. Bundan 

tashqari 

qozon 

tayyorlanadigan 

po’lat  yaxshi 

payvandlanishi  zarur.  Bunday  xossalar  olish  uchun  uglerodli  po’latga  texnologik 

qo’shimcha  (titan)  kiritiladi  va  u  alyuminiy  bilan  qo’shimcha  oksidsizlantiriladi. 

Uglerod  miqdori  0,08  dan  0,28%  gacha  bo’lgan  12K,  15K,  16K,  18K,  20K,  22K 

markali  uglerodli  qozon  tayyorlanadigan  po’latlar  ishlab  chiqariladi.  Bunday 

po’latlar  qalinligi 200  mm gacha  bo’lgan  listlar  va  normallashtirilgan hamda 

bushatilgan holatdagi pokovkalar kurinishida (V bobga qarang) yetkazib beriladi. 

Uyga vazifa:  

1.

 

Ximiyaviy tarkibiga ko’ra klassifikatsiyasi. 

2.

 

Uglerodli po’latlar asosiy gruppalari 

3.

 

Po’lat listlar (qozon) t a y y o r l a n a d i gan p o ’ l a t l a r