Ekologiya va suv resurslarini boshqarish kafedrasi

5-BOB. OʻRTA OSIYODA SUV RESURSLARINI TAQSIMLANISHI VA 
ULARDAN FOYDALANISH HUQUQINI IFODALOVCHI XUJJATLAR. 
 
5.1.  Amudaryo  suv  resurslarini  Turkmaniston  va  Oʻzbekiston  Respublikasi 
oʻrtasida taqsimlash boʻyicha kelishuv. 
 
Turkmaniston  va  Oʻzbekiston  Respublikasi  bundan  keyin  Tomonlar  deb 
nomlanadi, doʻstlik va yaxshi qoʻshnichilik munosabatlari asosida, davlatlararo daryolar 
va  boshqa  suv  manbalaridan  resurslardan  birgalikda  foydalanish  zarurligini,  suv 
muammolarini  hal  qilishda  iqtisodiy  va  boshqa  bosim  usullaridan  foydalanishni  rad 
etishlarini  tasdiqlaydilar,  suv  muammolarining  oʻzaro  bogʻliqligini  va  javobgarlikni 
anglaydilar.  Suv  resurslaridan  oqilona  foydalanish  uchun,  Orol  dengiziga  suv  oqimini 
koʻpaytirishga  alohida  ahamiyat  berib,  oʻzaro  manfaatlarni  hurmat  qilish  va  murosaga 
keltiruvchi  vositalar  bilan  suv  masalalarini  hal  qilish  zarurligini  anglab,  yaxshi 
qoʻshnichilik va hamkorlik aloqalarini yanada rivojlantirish va mustahkamlashga intilib, 
quyidagilar toʻgʻrisida kelishib oldilar. 
 
 
1-modda. 
Tomonlar  Turkmaniston  tomonidan  Oʻzbekiston  Respublikasiga  suv  xoʻjaligi 
inshootlari uchun berilgan yerlar Turkmanistonning mutlaq mulkidir. 
 
 
2-modda. 
Tomonlar  Qarshi  va  Amubuxoro969  kanallarining  barcha  suv  inshootlari  va 
tashkilotlari,  Turkmaniston  hududida  joylashgan  Tuyumyun  suv  ombori  Oʻzbekiston 
Respublikasining mulkidir. 
 
 
3-modda. 
Tomonlar  Qarshi, Amu-Buxoro  kanallari,  Tuyamuyun  gidroelektr  majmuasi  uchun  er 
uchastkalari va aslida foydalanilgan boshqa suv inshootlari va davlatlararo suv tizimlari 
qaytarib berilishi sharti bilan kelishib oldilar. 
Toʻlov  tartibi  va  muddatlari  ushbu  Shartnomaning  ajralmas  qismi  boʻlgan  Tomonlar 
hukumatlari oʻrtasidagi kelishuv asosida belgilanadi va imzolangan kundan boshlab bir 

---

 
 
72
 
oy ichida tuzilishi kerak. 
 
 
4-modda. 
Tomonlar  oʻz  hududida  joylashgan  davlatlararo  suv  inshootlarining  normal  ishlashini 
ta’minlash uchun zarur harakatlarni amalga oshiradilar. 
 
 
5-modda. 
Tomonlar korxonalar va tashkilotlar, shu jumladan boshqa Tomon hududida joylashgan 
davlatlararo ahamiyatga ega suv inshootlarini ekspluatatsiya qilish bilan bogʻliq boʻlgan 
korxonalar  oʻz  faoliyatini  oʻzlari  joylashgan  hududda  joylashgan  Tomonning  xalqaro 
normalari va qonunchiligiga muvofiq amalga oshirishga kelishib oladilar. 
 
 
6-modda. 
Tomonlar  Amudaryoning  suv  oqimini  taqsimlashni  (Kerki  suv  oʻlchagich  postining 
yoʻnalishiga  keltirilgan)  teng  ulushlarda  (ellikdan  ellikgacha)  tashkil  etdilar  va  oʻz 
ulushlariga  mutanosib  ravishda  kelishib  oldilar,  shuningdek,  melioratsiya,  davlatlararo 
kollektorlarni  rekonstruktsiya  qilish  va  ekspluatatsiya  qilish  boʻyicha  chora-tadbirlarni 
birgalikda  amalga  oshirish,  sugʻorish  tizimlaridan  foydalanishning  texnik  masalalarini 
hal qilish toʻgʻrisida kelishib 
oldilar. Drenaj
 va drenaj traktorlarini qurish. 
 
 
7-modda. 
Tomonlar Amu-Buxoro,  Qarshi,  Sovetyab,  Dashxovuz,  Gashsakш,  Qilichbay,  Shavat-
Gazavat  suv  tizimlarining  ishlashi  oqibatida  kanal  deformatsiyalari  va  qoʻshni 
hududlarni suv bosishini oldini olish boʻyicha choralar koʻrishga kelishib oldilar. 
Doimiy  banklarni  muhofaza  qilish  inshootlari  qurilishi  tugagandan  soʻng,  har  yili 
Tomonlarning  kelishuvi  bilan  qoʻshni  hududlarni  suv  olish  joylarida  va  yuqorida 
koʻrsatilgan kanallar trassasida eroziya va toshqinlardan himoya qilish uchun vaqtincha 
kanallarni toʻgʻrilash ishlari olib boriladi. 
 
 
8-modda. 
Tomonlar Oʻzbekiston hududidan oʻtuvchi Daryaliklar va Ozerniy kollektorlari boʻylab 
joylashgan  erlarni  suv  bosishiga,  yuqoridagi  kollektorlarni  drenaj  oqimi  hajmiga 
mutanosib  narxlarda  rekonstruksiya  qilish  va  ishlatishga  qarshi  zarur  choralarni 

---

 
 
73
 
koʻradilar. 
  
 
9-modda. 
Tomonlar  1999  yildan  boshlab  Amudaryoning  ikkala  qirgʻogʻidan  drenaj  suvlarini 
toʻkib  tashlashni  toʻxtatish  toʻgʻrisida  ilgari  erishilgan  kelishuvlarga  muvofiq  kelishib 
oldilar,  agar  bunday  zarurat  tugʻilsa,  tomonlarning  alohida  kelishuvlari  boʻyicha 
masalalarni hal qiladi. 
 
 
10-modda. 
Tomonlar  oʻzaro  kelishuvga  binoan  ushbu  Bitimga  tegishli  protokollar  bilan 
rasmiylashtirilgan va ushbu Shartnomaning ajralmas qismi boʻlgan zarur qoʻshimchalar 
va oʻzgartirishlar kiritishi mumkin. 
 
 
11-modda. 
Ushbu shartnoma imzolangan paytdan boshlab kuchga kiradi va muddatsiz amal qiladi.  
Chardjoy shahrida 1996 yil 16 yanvarda ikki nusxada, turkman,  oʻzbek va rus tillarida 
tuzilgan va barcha matnlar bir hil kuchga ega.