Ekologiya va suv resurslarini boshqarish kafedrasi

 
Suv narxi 
Suv resurslari, boshqa tabiiy resurslar kabi, oʻz narxiga ega boʻlib, siyosiy masala 
hisoblanadi  va  suv  resurslarini  boshqarish  bilan  shugʻullanadigan  barcha 
hukumatlarning  hamkorligi  va  maslahatlashuvini  talab  qiladi.  Koʻrinib  turibdiki, 
suvning taxminiy narxi bozor iqtisodiyoti sharoitida erkin raqobatning sabablaridan biri 
boʻlib, ushbu taxminiy narx ishlab chiqarish  xarajatlari va suvni optimal taqsimlashda 
aks etadi. Biroq, suvning haqiqiy qiymati noaniq. Suv ishlab chiqarish xarajatlari yuqori 
boʻlishi mumkin boʻlsa-da, iste’molchilar suv uchun toʻlaydigan narx juda past boʻlishi 
mumkin.  Shunday  qilib,  ichimlik  suvi  narxi  ishlab  chiqarish  tannarxi  bilan  bevosita 
bogʻliq  emas.  Bu  shaharlar  misolida  seziladi,  iste’molchilar  suv  va  elektr  energiyasi 
uchun  toʻlovchilar  pozitsiyasida  yaqqol  namoyon  boʻladi.  Birinchi  marta  sugʻorish 
oʻtkaziladigan  joylarda,  toʻlov  har  doim  ham  amalga  oshirish  mumkin  emas.  Sanoati 
rivojlangan  mamlakatlarda  irrigatorlar  suv  uchun  haq  toʻlashi  mumkin,  ammo 
rivojlanayotgan  mamlakatlarda  yangi  Sugʻoriladigan  yerlarda  suv  uchun  darhol  toʻlov 

---

 
 
29
 
talab  qilinishi  mumkin  emas.  Bunday  holda,  toʻlovchilar,  boshqa  maqsadlarda 
foydalanish uchun suv narxini qisman subsidiyalashadi. 
Tashqi omillar 
Agar  bitta  iqtisodiy  birlikning  harakati  boshqa  iqtisodiy  birliklarning  ishlatilishi 
yoki farovonligiga bevosita ta’sir qilsa, iqtisodchilar «tashqi xususiyatlar» mavjudligini 
aytishadi. Suvdan foydalanish yoki ifloslanish oqibatida kelib chiqadigan ushbu tashqi 
ta’sirlarni  yoʻq  qilish  yoki  «qabul  qilish»  uchun  majburiy  suv  narxini  kiritish  kerak. 
Odatda,  barcha  foydalanuvchilar  oʻzlarining  boshqa  iste’molchilarga  ta’sirini  tan 
olishlari kerak. Masalan, A  iste’molchisi B iste’molchisiga suvdan foydalanishda yoki 
daryoni ifloslantirganda (oqimning yuqori qismida joylashgan) muammolarni tugʻdirsa, 
A  iste’molchisi  oʻz  suvidan  foydalangan  holda  (yoki  ifloslanishini)  toʻlashi  yoki 
kamaytirishi,  B  iste’molchisiga  zarar  etkazishi  kerak  boʻlsa,  xuddi  shunday  holat  yer 
osti  suvlaridan foydalanishda ham yuzaga kelishi mumkin. Har qanday bunday faoliyat 
«iqtisodiy  boʻlmagan»  tashqi  omillarni  keltirib  chiqaradi  va  iqtisodchilar  bilan 
birgalikda  koʻrib  chiqilishi  kerak  boʻladi.  Ushbu  holatga  javob  berishning  turli  xil 
usullari  mavjud:  tegishli  toʻlovni  toʻlash,  me’yorlash  yoki  sanoat  inshootlarida  suv 
oqimi  va  uning  suv  manbasiga  qaytishini  koʻrib  chiqing,  ammo  bu  oqim  chiqindiga 
qadar  ishlov  berilishi  kerak.  Bunga  iqtisodiy  tahlil  va  moslashuvchanlikni 
ragʻbatlantiradigan 
va 
yuzaga 
kelishi 
mumkin 
boʻlgan 
yoʻqotishlarni 
minimallashtiradigan qonunchilik orqali erishish mumkin.