Ekologiya va suv resurslarini boshqarish kafedrasi

Oqim tahlili 
Barcha  gidrologik  hodisalarni  oldindan  aytib  boʻlmaydi.  Ularning    kelajakdagi 
xatti-harakatlarini  matematik    qonunlar  bilan  aniq  hisoblash  mumkin  emas.  Biroq, 
ularni  tarixiy  ma’lumotlarni  hisobga  oladigan  statistik  tahlil  asosida  taxmin  qilish 
mumkin.  Shuningdek,  oqim  -  dengizga  qaytishdan  oldin  suv  quruqlik  boʻylab 
harakatlanish  hodisalarni  matematik  ehtimollar  yordamida  tahlil  qilishingiz  mumkin. 
Ushbu  jarayon  yer  yuzida  yoki  uning  ichida  sodir  boʻlishi  mumkin.  Yomgʻir  suvi  yer 
yuzida  qolishi,  tuproqqa  filtrlanishi,  koʻllarda  yoki  suv  havzalarida  toʻplanishi  yoki 
daryo yoki soyga kirib tabiiy ravishda dengizga yoki ichki suv havzalariga oqib tushishi 
mumkin.  Ushbu  oqim  oʻsimliklarning  turiga,  tuproqqa  va  yerning  qiyaligiga  ta’sir 
qiladi. Daryolar oqim tezligi va uzunligiga qarab tasniflanadi va koʻp yillik, davriy yoki 
davriy boʻlishi mumkin. 
Yer  osti    suvlarining  ikki  turi  mavjud:  yer  osti    suvlari  va  qatlamalararo  artizan 
suvlari.  
Yer  osti    suvlari  toʻgʻridan-toʻgʻri  gidrologik  sikl  bilan  bogʻliq  va  “saqlash” 
qonuniy  prisipiga  boʻysunadi.  Ushbu  ibora  har  yili  suv  qatlamidan  olinadigan  suv 
miqdorini belgilaydi va u qatlamlarning ta’minotiga yoki sifatiga ta’sir qilmaydi va shu 
sababli  u  jamiyat  uchun  oʻta  muhim  suv  hisoblanadi.  Yer  osti    suvlari  ham  oʻz 
navbatida  sizot  osma  sizot  va  qattiq  qatlam  osti  suvlariga  boʻlinadi.  Qatlamlar  aro 
artizan yer osti  suvlari - bu geologiya shakllanishdan beri yer osti  qismida boʻlgan suv 
qatlamlarida  saqlanib  qolgan  suv  hisoblanadi.  Yuqorida  aytib  oʻtganimizdek,  bu 
gidrologik sikl bilan bogʻliq emas. Ular qayta tiklanmaydi va ularning ekspluatatsiyasi 
minerallarga  oʻxshashdir.  Ular  olinganidan  keyin  qaytib  kelmaydi.  Suv  hajmini 
koʻpaytirish  uchun  qatlamlarni  sun’iy  ravishda  toʻldirish  amalga  oshiriladi  va  undan 

---

 
 
26
 
foydalanish  mumkin  boʻladi.  Suv  qatlamlari  yer  osti    suv  omborlari  boʻlib,  ularni 
gidrologik  birlik    sifatida    boshqarish  kerak;  ularning  begʻaraz  ekspluatatsiyasiga  yoʻl 
qoʻyilmasligi lozim. Garchi ular turli yoʻllar bilan yurishsa ham, Yer usti suvlari va yer 
osti  suvlari bir manbadan  kelib chiqadi. Shuning uchun ular birgalikda oʻrganilishi va 
boshqarilishi zarur. Yer usti suvlari asosan qishloq xoʻjaligi va sanoat maqsadlarida, yer 
osti  suvlari esa odatda suv ta’minoti uchun ishlatiladi.