Ekologiya va suv resurslarini boshqarish kafedrasi

2-BOB. SUV QONUNI BOSHQARUV OBYEKTI SIFATIDA 
Suv qonuni haqida  gap ketganda, suvning tabiiy mazmuni va uning paydo boʻlishi 
yoʻllarini  hisobga  olish  kerak.  Suv  toʻgʻrisidagi  qonunning  maqsadi  suvdan 
foydalanishni tartibga solishdan iborat boʻlganligi sababli, tartibga solish predmeti nima 
ekanligini bilish kerak. 
Gidrologik sikl 
Gidrologik  sikl,  atamalar  nuqtai  nazaridan,  suvning  dengizdan  atmosferaga, 
atmosferadan  quruqlikka  va  yana dengizga  qaytib  davriy  harakati tushuniladi. Quyosh 
issiqligining  ta’siri  ostida  suv  okeanlardan  va  boshqa  suv  sathidan  bugʻlanib, 
atmosferaga    koʻtariladi.  Atmosfera  suvlari  shamol  ta’sirida  bulutlarda  quyuqlashadi, 
soʻngra  yomgʻir,  qor,  doʻl  yoki  shudring  shaklida  yerga  tushadi,  ba’zilari  yana 
bugʻlanadi,  ba’zilari  oʻsimliklar  tanasi  tomonidan  bugʻlanadi  (evapotranspiratsiya), 
ba’zilari yer osti ga kirib boradi, u yerda yer osti  suv qatlamlari hosil qiladi. Yer  usti 
suvlari  (suv  oqimi),    daryolar,    lagunlar,  botqoqlar  va  boshqalarni  shakllantiradi,  ular 
oʻz navbatida yana okeanga oqib chiqadi. Okeanlarda yana gidrologik sikl boshlanadi. 
Dengizga  quyiladigan  Yer  usti  ham,  yer  osti    suvlari  ham  gidrologik  siklning  bir 
qismidir. Biroq, ba’zi bir yer osti  suvlari tuproq qattiq qatlamiga  tushib qolgan. Ushbu 
suvlar  artizan  suvlar  deb  ataladi  va  ular  gidrologik  siklda  qatnashmaydi.  Ba’zi 
hududlarda    qurgʻoqchilik  yoki  toshqin  davrlari  mavjud  sikl  tugagan  deb  hisoblanadi. 
Biroq,  bu  faqat  mahalliy  yoki  mintaqaviy  vaziyatlarning  natijasidir.  Yer  yuzidagi 
barcha  baland  nuqtalarni  bir-biriga  bogʻlaydigan  koʻrinmas  chiziq  ichida  suv  oqimi 
oxir-oqibat oʻzining “soʻnggi nuqtasiga” - dengizga yoki ichki suv havzasiga etib boradi 
va    daryo  havzasini,  drenaj  havzasini  yoki  daryo  tizimini  hosil  qiladi.  Qonunchilik  va 
ma’muriyat  nuqtai  nazaridan  suv  ustidan  xalq  nazorati  endi  suv  yerga  tushganda 
siklning  shu  qismida  cheklangan  boʻladi.  Ayniqsa,  yer  osti    suvlari  bilan  bogʻliq 
harakatlar  gidrologik  siklga  aloqador  boʻlmagan,  suv  qatlamini  toʻldirish  va 
tuzsizlantirish  nazorat  qilinmaydi.  Bulutlarning  tarqalishi  (bulutlarni  otish), 
oʻzgaruvchan  ob-havo  sharoiti  kabi  zamonaviy  usullar  ta’sir  qilishi  mumkin  boʻlgan 

---

 
 
24
 
yogʻingarchilik  rejimi  bilan  u  kamdan-kam  hollarda  qonunga  muvofiq  boshqariladi. 
Shuning  uchun  tegishli  choralar  koʻrilishi  kerak,  va  qonunlarni  koʻrib  chiqib  ularni 
tartibga solish kerak boʻladi.