Funksiyalarning eng asosiysi albatta risklilik funksiyasi hisoblanadi. chunki
aynan risk sug’urta munosabatlarini vujudga keltiruvchi omit sanaladi. Sug’urtaning
risklilik funksiyasi amalga oshishi doirasida qiymatning sug’urta ntunosabatlari
ishtirokchilari o ’rtasida pul shaklidagi qayta taqsimlanishi vuz beradi. Sug’urtaning
oldini olish funksiyasi riskning darajasini kamaytirish va sug’urta hodisasining
Turli hodisalami oldini olish tadbirlari. tabiiy ofatlar, avariya, baxtsiz
hodisalaming oqibatida yetgan zararlami bartaraf etish maxsus oldini olish fondi
Yuqorida ta'kidlangan funksiyalardan tashqari sug'urta nazorat. kredit va
investitsiya funksiyalarini ham amalga oshiradi. Nazorat funksiyasining mohiyati
sug’urta fondining to’la-to‘kis shakllanishi va fovdalanilishida namoyon boiadi.
Nazorat funksiyasi sug'urta operatsiyalarining qonuniy amalga oshirilishi ustidan
moliyaviy nazorat asosida amalga oshadi.
M aium ki hayot sug’urtasida sug'urta mukofotining qavtarilishi kuzatiladigan
bir qancha sug’urta turlari mavjud. Mazkur holat sug'urtaning m aiu m darajada kredit
funksivasini bajarishini ham ifodalaydi. Sug’urta tashkilotlari tomonidan sug’urta
fondining vaqtincha bo’sh m ablagiarini investitsiya qilish imkoniyati uning
Sug’urta vuqoridagi funksiyalarini amalga oshirish orqali albatta mamlakat
iqtisodiyotiga o ’z ta'sirini o’tkazadi. M aium ki, sug’urtalashda sug’urta tashkiloti
m aiu m haq, ya’ni sug’urta mukofoti evaziga o ’z zimmasiga sug’urtalanuvchining
riskini, y a’ni mazkur risk o ’zini namoyon qilgan taqdirda etgan zararlami qoplab
berish majburiyatini oladi.
mukofotlaridan sug’urta zaxiralarini tashkil etadilar. Tashkil qilingan zaxiralar
ma'lum vaqt davomida bo'sh qolganda ular iqtisodiyotning turli sohalariga
investitsiya qilinadi.
Investitsiya faoliyati bo'vicha ayniqsa hayot sug'urtasini amalga oshiruvchi
sug'urta tashkilotlari katta salohiyatga cga hisoblanadi. CHunki havot sug'urtasida
insonlaming hayoti, sog'lig'i va yashashi bilan bog'liq mulkiy manfaatlari sug'urta
qilinib, sug'urta shartnomalari uzoq muddatlarga tuziladi.
Odatda, havot sug;urtasi shartnomasi kamida besh yilga tuzilib. unda sug'urta
hodisasi bo'lib sug'urtalanuvchining ma'lum yoshgacha yashashi. vafot etishi. nikoh
qurishi va boshqa hodisalar hisoblanadi. Sug'urta mukofotlari odatda. yillar davomida
davriy ravishda to'lab boriladi va hayotni sug'urtalovchi tashkilotlar uchun
investitsiya sivosatini samarali amalga oshirish uchun boshqa sug'urta tashkilotlariga
qaraganda qulayroq imkoniyat yaratadi.
Sug'urta bir tomondan iqtisodiyotga salmoqli investitsiyalami kirituvchi
mexanizm sifatida baholansa. ikkinchi tomondan iqtisodiyotda ishlab chiqarishning
uzluksizligini ta'minlovchi va aholining ijtimoiv himoyasini bozor iqtisodiyoti
tamoyillari asosida amalga oshiruvchi tarmoq hisoblanadi. Iqtisodiyotning taraqqiy
etishi bilan tabiiyki, iqtisodiyotda turli risklar hajmi ham ortib boradi.
Mazkur risklami sug'urtalash uchun albatta sug'urta tashkilotlarining kuchli
to'lov qobiliyatiga ega bo'lishi talab etiladi. Ba'zan sug'urta obyektlari bo'yicha
olinayotgan javobgarlik hajmining yuqoriligi sug'urta tashkiloti uchun mazkur
obyektni to'liq sug'urtalashning imkonini bermasligi mumkin. Bunday holda sug'urta
tashkilotlari sug'urta sohasida qadimdan rivojlanib kelgan risklar transformatsiyasi
mexanizmidan foydalanadilar.
Shuni alohida ta’kidlash lozimki, sug'urta faoliyatida risklar transformatsiyasi
munosabatlari o'ziga xos o'rinni egallaydi. Umuman, sug'urta sohasining
rivojlanganlik darajasi risklar transformatsiyasi tizimi bilan uzviv bog'langandir.
Risklar transformatsiyasi bu - bir sug'urta tashkiloti zimmasidagi riskni yoki uning
bir qismini ikkinchi sug'urta yoki risklar transformatsiyasi tashkilotiga o'tkazishdir.
Bu tushunchani qisqacha qilib risklar tranformatsiyasi deb ham yuritish mumkin.
Risklar transformatsiyasi jarayoni sug'urta tashkilotlari o'rtasidagi munosabat
bo'lganligi sababli, u bir qancha o'ziga xos xususiyatlarga ega.
Eng awalo risklar transformatsiyasi, sug'urta tashkiloti zimmasidagi
me’yordan ortiq majburiyatlardan qutulishning eng optimal yo'lidir. Chunki. sug'urta
tashkiloti katta summali bir shartnoma asosida qabul qilgan majburivatning ma'lum
qisminigina qoplash imkoniyatiga ega bo'lishi mumkin.
Bunday holda. risklar transformatsiyasi mijozning talabini qondirish imkonini
beradi, ya’ni sug'urta tashkiloti (sedent) o'z zimmasidagi me’yordan ortiq
majburiyatlami qayta sug‘urtalovchi(sessioner)ga o'tkazadi va mijozni o'zida ushlab
qoladi.
Bundan tashqari risklar transformatsiyasi, sug'urta tashkilotlari uchun katta
hajmdagi majburiyatlami qabul qilish va o'z faoliyatining imkoniyatlarini
kengaytirish uchun qulay shart-sharoit yaratadi.
Risklar transformatsiyasi ikki qayta sug'urtalovchi tashkilot o'rtasida ham yuz
berishi mumkin va bu xalqaro amaliyotda “retrotsessiya” deb nomlanadi (2.4-rasm).
18
