|
Diplomatik bayonnoma (protokol)
“Diplomatik bayonnoma”
– davlatlararo hamkorlikda munosabatlarning
asosiy qoidalari, jumladan, suverenitetni hurmat qilish, tenglik, erkinlik, hududiy
barqarorlik, bir-birining ichki ishlariga aralashmaslik kabi talablarga rioya
qilmasdan turib to‘laqonli kelishuvni amalga oshirolmagan bo‘lar edilar.
Bunday talablarni bajarish uchun bu boradagi tajribadan tashqari ma’lum
bir dasturilamal ham lozim. Bunday dasturilamal diplomat (muzokara)
bayonnomasi deyiladi. Ushbu bayonnoma – davlatning vujudga kelishidan tortib,
hozirgi davrgacha bo‘lgan o‘zaro hamkorlik munosabatlarining qayta ishlangan,
61
yillar davomida tahrir va tajribadan o‘tgan, zamonaviy talablarni ham o‘z ichiga
qamrab olgan qoidalar majmuidir.
“
Diplomatik lug‘at” diplomat bayonnomasi to‘g‘risida aniqroq tushuncha
bera oladi:
Diplomatik bayonnoma – xalqaro munosabatlarda rasmiy shaxslar, vakillar
tomonidan, hukumatlar tomonidan amalga oshirilishi lozim bo‘lgan umumqabul
qilingan an’ana, tartib, rasm-rusmlar qoidasining majmuidir.
Muzokara
bayonnomasining
mohiyati
o‘zaro
munosabatlarida
davlatlarning kelishuvlarini axloqiy madaniyat doirasida kechishi, ya’ni
davlatlarning kelishuvlarini chiroyli tarzda – axloqiy me’yorlardan chiqmagan
holda olib borishdan iboratdir.
Aslida,, bayonnoma hujjatlarni to‘g‘ri shaklga solish, arxivlashtirish uchun
qo‘llangan. Davrlar oshib, u muzokara uchun qo‘llanilgan bu bayonnoma turi keng
doirada mazmunan shakllanib, tantana va muzokara etiketi sifatida ham qo‘llanila
boshladi. Hozirgi davrga kelib muzokaralar bayonnomasi zamonaviy talablarga
asosan, siyosiy hamda huquqiy o‘zgarishlar kiritgan holda ilmiy va texnikaviy
taraqqiyot ta’sirida boshqacha tusga ega bo‘lib bormoqda.
Ammo bu o‘zgarishlar asossiz xususiyatga ega bo‘lgan, biron-bir davlat
miqyosidagi tamoyillar emas, balki tajribaviy asosga ega bo‘lib, jahon miqyosida
umumqabul qilingan qoidalardir.
Rasman esa muzokara bayonnomasi 1814-yillarda Vena kongressi
tomonidan tasdiqlangan.
Muzokara bayonnomasi o‘zida etiket va tantanaviylikni mujassam etgan.
Muzokara bayonnomasining asosiy qismi bo‘lmish muzokara etiketi – davlat
vakillarining o‘zaro munosabatlarida namoyon bo‘luvchi go‘zal xulq va o‘zini
chiroyli tutishdir. Muzokara etiketining qoidalari muzokarachi vakilning tashqi
kiyinishidan tortib, to imo-ishora, xatti-harakat odoblarigacha qamrab olgan.
Muzokara etiketida muomala, muorajaat muzokaraning har xil ko‘rinishlarida –
yozma, uchrashuv, qabul va tashrifga qarab tavsiflangan. Zero davlat arbobi
boshqa davlat vakilidan bo‘lgan har qanday muzokara turlariga munosib javob
berishi, ularni ko‘rib chiqishi shart. Xat yoki taklifga javob bermaslikning o‘zi o‘ta
odobsizlik sanaladi. Bunda samimiylik va hozirjavoblik katta ahamiyat kasb etadi.
Muloqotdagi arzimas e’tiborsizlik ham sherikni garchi bunda davlatning aybi
bo‘lmasa ham, (vakilning xatosi bo‘lsa ham) qarorini o‘zgartirishi mumkin, u yoki
bu davlatga nisbatan munosabatni salbiy tomonga o‘girishi, muzokarani
chigallashtirishga olib kelishi tabiiy.
Umuman olganda, muzokara etiketining bir qancha qat’i qoidalari mavjud.
Ular quyidagicha:
Salomlashish va ko‘rishishda ismi bilan murojaat qilish. Bu nafaqat uni
hurmat qilishingizni, balki o‘zingizga nisbatan ham shunday hurmat bilan
qarashingizni anglatadi.
Nigoh
muhim
ahamiyatga
egadir.
Samimiyatni
ko‘rsatish uchun
suhbatdoshining ko‘zlariga qarash lozim.
62
Salomlashuvda turish shart. O‘tirib ko‘rishilmaydi. Yosh va jinsning
ahamiyati yo‘q.
Tabassum va shirinsuxanlik har qanday vaziyatga obyektiv yondashishga olib
keladi.
Ismingizni aytib ko‘rishing. Birinchi marta ko‘rib turgan bo‘lsangiz ismi
sharifingizni aytib o‘zingizni bir yo‘la tanishtiring. Agar avval ham
uchrashganingizga gumoningiz bo‘lsa, ismingizni aytganingiz ma’qul – bu
sherigingizning noqulay vaziyatga tushib qolishining oldini oladi.
Ko‘rishganda qo‘l berib ko‘rishish kerak. Bunda qo‘lni haddan ziyod qisib
yuborish yaramaydi. Shasht bilan uzatilgan qo‘l munosabatni yanada
mustahkamlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
