Б. X. Madrimov

To‘garak  rahbari  va  uning  vazifalari
.  To‘garakning  ijodiy  yo‘nalishini  tashkil 
etuvchi, boshqaruvchi va tashviqot qiluvchi asosiy kishi uning badiiy rahbaridir. Badiiy 
rahbarning  bilimdonligi  va  tashkilotchiligi    jamoaning  ijodiy  va  ma’naviy    tarbiyasi 
sohasidagi ish sifatini hamda samaradorligini oshiradi.  
    To‘garakning  badiiy  rahbari,  eng  avvalo,  shu  sohaning    mutaxasisi  bo‘lishi,  o‘z 
ishini  yaxshi  tushunadigan  va  rivojlantira  oladigan,  havaskorlarga  qiziqish  va  havas 
uyg‘ota  oladigan  ijodkor  va  tashabbuskor  pedagog  bo‘lishi  kerak.  Ana  shundagina  u 
ansambl ishini to‘g‘ri tashkil etib, ijod kurtaklarini ocha boshlaydi. 
     To‘garak  faoliyatini  rivojlantirishda  badiiy  rahbar  quyidagi  vazifalarni  bajarib 
borishi tavsiya etiladi: 
–havaskorlarni to‘garak faoliyatiga jalb etish; 
–mashg‘ulotlarning qiziqarli va mazmunli o‘tishini ta’minlash; 
–har bir ijrochining ijodiy faoliyatini muntazam o‘stirib borishga e’tibor bilan qarash; 
–yillik va oylik ish rejasiga to‘la amal qilib, bajarilishini  sabot bilan ta’minlash; 
–konsertlarni tadbirkorlik bilan tashkil etish va yuksak saviyada o‘tkazishga erishish; 
–to‘garak ishtirokchilarining madaniy dam olishlariga g‘amxo‘rlik  qilish va ular bilan 
turli uchrashuvlarni uyushtirib turish; 
–boshqa jamoalar bilan tajriba almashtirish; 
–yangi asarlar bilan repertuarni boyitib borish; 
–kamchiliklarni o‘z vaqtida bartaraf qilish. 
 Mashg‘ulotlarning mazmunli o‘tishida, jamoaning ajoyib yutuqlarni qo‘lga kiritishda 
to‘garak rahbarining har tomonlama tayyorgarligi katta ahamiyatga egadir. Rahbarning 
mashg‘ulotga  tayyorgarlik  ko‘rishining  birinchi  bosqichi  to‘garak  ijrosi  uchun 
mo‘ljallangan  musiqiy  asarning  har  tomonlama  puxta  o‘ylab  tahlil  qilishi  va  uning 
yaratilish  tarixini  yaxshi  tushuntirishidan  boshlanadi.  Har  bir  guruhning  bajaradigan 
vazifalar  ko‘lami  shu  vaqtda  aniqlanadi.  Rahbarning  mashg‘ulotga  tayyorgarlik 
ko‘rishning  ikkinchi  bosqichida  esa  musiqa  asarini  texnik  va  badiiy  jihatdan  puxta 
o‘rgatishni to‘la ta’minlashga qaratiladi. 
     Umuman, to‘garak rahbari har bir mashg‘ulotga puxta tayyorlanishi uchun musiqa 
asarlarning  badiiy-tarbiyaviy  xususiyatini  mukammal  o‘rganish,  qo‘shiq  va  kuy 

---

140 
 
ohangini  so‘z  va  musiqiy  hamohangligini,  raqs  xarakterini,  harakat  turlarini 
o‘quvchilarga tushuntirish yo‘llarini belgilab olishi kerak.                        
  
Eslatma
:  Ko‘pchilik  ansambl  rahbarlari  raqs  harakatlarini  amaliy  jihatdan  
o‘quvchilarga  o‘rgatishda    qiynalishi  tabiiy.  Chunki  ular  shu  soha  bo‘yicha  maxsus 
amaliy  malaka  va  bilimni  egallamagan  bo‘lishlari  mumkin.  U  holda,  imkoniyatdan 
kelib chiqib rahbar raqs harakatlarini nazariy jihatdan tushuntira oladigan saviyaga ega 
bo‘lmog‘i va shunga harakat qilmog‘i lozim. 
    Xulosa  qilib  aytganda,  o‘quvchilarni  har  tomonlama  kamolotga  yetkazish 
jarayonida yoshlarning ma’naviy jihatdan kamol topishlari va estetik tarbiyasida ularga 
beriladigan musiqa ta’limi katta ahamiyatga ega. 
    To‘garak  rahbari  mashg‘ulotlarga  tayyorlanar  ekan,  ijro  etiladigan  har  bir  musiqa 
asarining tarbiyaviy ahamiyatini to‘g‘ri belgilab olmog‘i lozim. Mashg‘ulot davomida 
asarning  mazmunini  tushuntirar  ekan,  u  albatta,  jamoadagi  har  bir  qatnashchining 
yaxshi ijro etishiga va mustaqil fikr yurita olishiga imkon yaratmog‘i darkor.  
      Sinfdan va maktabdan tashqari mashg‘ulotlarning, jumladan, milliy ansambl ijrosi 
orqali  olib  boriladigan  uchrashuv    kechalari,  shoir  va  yozuvchi,  bastakor  va 
kompozitor,  taniqli  musiqa  ijrochilarining  ko‘p  qirrali  ijodidan  keltirilgan  namunalar 
o‘quvchilar  ongiga  juda  katta    ta’sir  ko‘rsatadi,  ularni  mehnatsevarlik,  xalqparvarlik 
g‘oyalari  hamda  milliy  iftixor  ruhida  tarbiyalaydi,  yoshlarning  tashabbuskorligini, 
mustaqilligi  va  ijodkorlik,  mas’uliyatini  oshiradi,  bilimini  boyitadi,  dunyo  qarashini 
kengaytiradi,  musiqiy  qobiliyatlarini  o‘stiradi.  Shuningdek,  o‘quvchilarga  musiqa 
adabiyotiga  oid  tushunchalarni,  o‘zbek    va  boshqa  xalqlar  musiqasi  tarixiga  doir 
bilimlarni o‘rgatishni ta’minlaydi. 
       Demak  har  bir  to‘garak  rahbari  sinfdan  tashqari  ishlarni  qiziqarli  va  mazmunli 
tashkil etishga alohida  mas’uliyat bilan qaramog‘i lozim. Bu ishlarni  amalga oshirish 
uchun  yuqori  malakaga  ega  bo‘lgan  musiqa  o‘qituvchisi  olib  borishi  maqsadga 
muvofiqdir.