Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

82 

 

tashkil  qiladi.  Ushbu  tushunchalarning  barchasini  ayni  vaqtda  ham  usul  (metod), 

ham vosita sifatida qarash mumkin. 

Shunday  qilib,  iqtisodiy  geografiya  fanining  uchta  asosiy  tushunchasi: 

iqtisodiy  rayonlashtirish,  hududiy  ishlab  chiqarish  majmualari  va  energiya  ishlab 

chiqarish  sikllari  mashhur  olim,  geografiya  fanlari  doktori,  professor  Nikolay 

Nikolaevich  Kolosovskiyga  taalluqli.  Shuningdek,  u  transport  geografiyasi 

bo‘yicha  ham  katta  tadqiqotlar  olib  borgan.  N.N.Kolosovskiy  qator  shogirdlar 

tayyorlagan.  Ular  jumlasiga  I.M.Mayergoyz,  S.N.Ledovskix,  V.F.Pavlenko, 

I.I.Belousov, T.M.Kalashnikova, M.K.Bandman, A.T.Xrushev, N.N.Kazanskiy va 

boshqalar  kiradi.  Hatto,  Sobiq  Ittifoqda  ilk  bor  mintaqaviy  iqtisodiyot  to‘g‘risida 

monografiya  yozgan  N.N.Nekrasov  ham  N.N.Kolosovskiy  ilmiy  rahbarligida 

doktorlik dissertatsiyasini himoya qilgan. 

Yuqoridagilardan  kelib  chiqqan  holda,  respublikamiz  iqtisodiyotini  bozor 

munosabatlariga  bosqichma-bosqich  o‘tkazish  sharoitida  ishlab  chiqarishni 

majmualar shaklida hududiy tashkil etish, ularning ijtimoiy va ekologik  jihatlariga 

ham e‘tibor berish katta amaliy ahamiyat kasb etadi. 

Sobiq shurolar tizimi davrida mamlakatni iqtisodiy rayonlashtirish masalalariga 

katta  e‘tibor  berildi.  Shu  maqsaddda,  1921-yilda  iqtisodiy  rayonlashtirish 

komissiyasi  tashkil  etildi.  Bu  komissiyaga  G.M.Krjinovskiy  boshchilik  kildi. 

Komissiya  ishida  I.G.Aleksandrov  aktiv  ish  olib  bordi.  XX  asr  20-yillardagi 

iqtisodiy rayonlashtirishning eng muhim prinsiplari quyidagilar edi: 

 

har  bir  iqtisodiy  rayon  yirik  hududiy  ishlab  chiqarish  majmuasini  tashkil 

etish  va  u  ahamiyatga  ega  bo‘lgan  xo‘jalik  tarmoqlariga  ixtisoslashuvi 

lozim; 

 

rayonlashtirish asosini energetik va iqtisodiy prinsip tashkil etadi; 

 

har  bir  iqtisodiy  rayon  uzining  tabiiy  va  sotsial  iqtisodiy  sharoitlari  hamda 

boshqa  imkoniyatlarini  hisobga  olgan  holda,  xo‘jalikning  malum  bir 

---