Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

90 

 

ularning qurilish harajatlari iqlim hamda muhandislik-geologik sharoitlarga bog‘liq 

holda farqlanadi. 

Qishloq  xo‘jalikgi  uchun  tabiiy  sharoit  alohida  ahamiyatga  ega.  Agar 

sohaning  ixtisoslashuvi  va  samarasi  jumladan,  O‘zbekiston  uchun  to‘g‘ridan-

to‘g‘ri tuproqning tabiiy unumdorligi, iqlim, hududning suv tizimi bilan bog‘liqdir. 

Turli ekinlarni yetishtirish va qishloq xo‘jaligi hayvonlarini ko‘paytirish agroiqlim 

sharoitlari  muhim  ahamiyatga  ega.  Iqlim  sharoitlarini  qishloq  xo‘jalikgi  ishlab 

chiqarishiga ta‘sirini agroiqlim ko‘rsatgkichlari orqali miqdoriy ifodalash mumkin. 

Agroiqlim  qonuniyatlarini  o‘rganish  mamlakatlar  milliy  iqtisodiyotini  agrar 

sohasini  boshqarish  uchungina  emas,  balki  iqtisodiy-siyosiy  tahlil  uchun  ham 

g‘oyat zarurdir. 

Tabiiy  sharoitning insonlar  hayotiga  salbiy  ta‘sirini  ham  kuzatish  mumkin. 

Tabiiy ofatlar – tabiiy sharoitning maxsus shakli bo‘lib u yoki bu joyning noxush 

va  xavfli  hodisasidir.  Maxsus  adabiyotlarda  tabiiy  ofatlar  tushunchasi  kutilmagan 

holatlarni  keltirib  chiqaruvchi  xavfli  tabiat  hodisasi  sifatida  tavsiflanadi. 

Kutilmagan  holatlar  deganda  muayyan  hududda  tabiiy  ofat  yoki  texnik  avariya 

tufayli  me‘yordagi  insonlar  hayot  foaliyati  sharoitlarining  buzilishi,  sezilarli 

moddiy  yo‘qotishlar,  insonlar  salomatligi  va  atrof-muhitga  yetgan  zararlar,  o‘lim 

oqibatida yuzaga kelgan favqulodda vaziyatga aytiladi. 

Keng  tarqalgan  va  inson  hayoti  uchun  xavfli  bo‘lgan  tabiiy  ofatlarga  yer 

qimirlashi, suv toshqini, bo‘ron, dovul, qor ko‘chkilari va tuproq (tog‘) surilmalari, 

vulqonlar,  torf  va  o‘rmon  yog‘inlari,  quyun,  yer  cho‘kishi,  tsunami  hodisalari 

kiradi.  Tabiatning  noxush  hodisalariga  qurg‘oqchilik,  muzlash,  qattiq  sovuq, 

chaqmoq, kuchli va uzoq davom etuvchi sel-yomg‘irlar, do‘l kabilarni misol qilib 

ko‘rsatish mumkin. 

Noxush  va  xavfli  hodisalarning  barcha  ko‘rinishlari  gidrometereologik  va 

geologik-geomorfologik turlarga  ajratiladi. Kamroq  tarqalganlari  orasida quyoshli 

---