Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

149 

 

Chunonchi,  O‗zbekistonda  yo‗l  mustaqilligiga  erishish  maqsadida,  Uchquduq-

Janubiy Qoraqalpog‗iston, Toshg‗uzor-Boysun-Qumqo‗rg‗on temir yo‗lari qurilib 

ishga  tushirildi.  2016-yilda  uzunligi  125  km.li  Angren-Pop  temir  yo‗li  ishga 

tushirildi. Parij-Shanxay yoki Buyuk Ipak yo‗lini qayta tiklash uchun Angren-Pop 

avtomobil 

yo‗li 

kengaytirilmoqda, 

respublika 

poytaxtidagi 

yo‗llar 

magistrallashtirilmoqda. 

Transport to‗rining joylanishida mamlakat hududining katta-kichikligi, tashqi 

qiyofasi  (konfiguratsiyasi)  muhim  mazmunga  ega.  Agar  mamlakat  yoki  rayon 

o‗zidan  kattaroq  hududning  markazida  joylashgan  bo‗lsa,  u  holda  uning 

markaziyligi  transport  aloqalarida  o‗z  ifodasini  topadi.  Jumladan,  O‗zbekiston 

Respublikasini  olaylik:  u  shimoli-g‗arbdan  janubi-sharqqa  uzoq  masofada 

cho‗zilgan,  Markaziy  Osiyoning  qoq  o‗rtasida  joylashgan.  Demak,  O‗zbekiston 

qo‗shni  davlatlar  bilan  aloqa  qilishda  qulay  imkoniyatlarga  ega.  Ayni  vaqtda, 

hududning  kesuvchanligi,  o‗tuvchanligi  (tranzitligi)  ham  uning  geografik  o‗rniga 

bog‗liq. 

Agar  mamlakat  dengiz  yoki  okean  bo‗yida  joylashgan  bo‗lsa,  unda  suv  va 

quruqlik  transportining  uyg‗unlashuvi  talab  qilinadi:  dengiz  transporti  tashqi 

aloqalarni,  daryo  yoki  quruqlik  transporti  tashqi  aloqalarni  ichki  tizimi  bilan 

tutashtiradi. 

O‗z navbatida, quruqlik transporti ishlab chiqarishni hududiy tashkil qilishda 

turli xil geometrik shakllarni, majmualarni vujudga keltiradi. Masalan, O‗zbekiston 

kartasida  Toshkent-Jizzax-Bekobod,  Samarqand-Buxoro-Qarshi  uchburchagi, 

Farg‗ona  xalqasi  yaqqol  ko‗zga  tashlanadi.  Aynan  ana  shu  transport  majmualari 

mamlakat  milliy  va  mintaqaviy  iqtisodiyotni  rivojlantirishda  muhim  ahamiyatga 

ega. 

Transport  turlari,  xususan,  avtomobil  transportini  joylashtirishga  ekologik 

omil  ham  katta  ta‘sir  ko‗rsatadi.  Ma‘lumki,  hozirgi  kunda,  ayniqsa,  shahar 

---