Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

100 

 

kabi  omillariga  qarab  joylashtirishdir.  Bundan  kelib  chiqadiki,  HMTga  turli 

omillar ta‘sir ko‘rsatadi. Ular: 

• 

Tabiiy sharoit va qazilma boyliklar; 

• 

Aholi va mehnat resurslari; 

• 

Transport; 

• 

Ijtimoiy infrastruktura; 

• 

Ekologik vaziyat; 

• 

Iqtisodiy geografik o‘rin; 

• 

Bozor manfaatlari va h.k. 

Ayni vaqtda, ana shu va shunga o‘xshash omillar ishlab chiqarish kuchlarini 

joylashtirishda  ham  hisobga  olinadi.  Binobarin,  bu  masala  keyinroq  muffasal 

o‘rganiladi. Bu yerda faqat bir omilga to‘xtab o‘tish joiz. Gap shundaki, avvallari, 

ya‘ni  «Sotsialistik  rejalashtirish»  davrida  eng  asosiy  omil  o‘ta  markazlashgan 

davlat,  ya‘ni  Butunittifoq  manfaatlari»  edi;  qolgan  sharoitlarning  qulaylik  yoki 

noqulayliklaridan qat‘iy nazar, agar davlat, Ittifoq uchun qaysi bir mahsulot zarur 

bo‘lsa, u albatta yetishtirilishi shart edi. Masalan, O‘zbekistonda paxtadan tashqari 

boshqa  qishloq  xo‘jalik  tarmoari  (bog‘dorchilik,  uzumchilik,  polizchilikni  ham 

rivojlantirish  mumkin  edi,  ammo  Ittifoq,  markaz  sanoati  uchun  paxta  kerakligi 

tufayli  bu  yerda  xo‘jalikning  tor  sohasi,  xomashyoga  yo‘naltirilgan  tizimi 

shakllandi. 

Hozirgi  bozor  munosabatlari  davrida  vaziyat  butunlay  o‘zgardi;  endigi 

sharoitda  yetakchi  omil  bozorning  o‘zi,  talab  bo‘lib  qoldi.  qolgan  omillarning 

ta‘siri  esa  bunga  nisbatan  sustroq.  Chunki,  nimaga  ixtisoslashuv,  nima 

yetishtirishni  davlat  emas,  bozor  belgilaydi,  davlat  esa,  ilgari  aytganimizdek,  bu 

jarayonni u yoki bu vositalar yordamida tartibga solib boradi, 

HMT  uchun  yetishtirilgan  mahsulot  mahalliy  ehtiyojni  qondirgan  holda 

albatta  bozorga,  almashuvga  chiqarilishi  kerak.  Bundan  ayon  bo‘ladiki,  mazkur 

---