Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

102 

 

Sobiq  Ittifoqning  parchalanishi  natijasida  hududiy  mehnat  taqsimotining 

vertikal  shaklida  keskin  o‘zgarishlar  yuz  berdi:  ilgarigi  ittifoqdosh  respublikalar  

endigi  mustaqil  davlatlar,  jumladan,  O‘zbekiston  jahon  hamjamiyatining  alohida 

subyekti  sifatida  bu  taqsimotning  birinchi  bosqichidan  joy  oldi,  ya‘ni  beshinchi 

o‘rindan birdaniga birinchi o‘ringa ko‘tarildi. Albatta, bunday «sakrash» oqibatida 

anchagina  muammolar  yuzaga  keldi.  Agar  bu  muammoni  sobiq  O‘rta  Osiyo 

iqtisodiy  rayoni  darajasida  ko‘rmoqchi  bo‘lsak,  hozirgi  kunda  qo‘shni 

respublikalar  o‘rtasida  iqtisodiy  integratsiya  jarayonlarini  rivojlantirish,  yagona 

iqtisodiy  makonni  shakllantirish  juda  qiyin  bo‘lib  qoldi.  Buning  sabablaridan  biri 

barcha respublikalarning asosan bir xil mahsulot, ya‘ni paxta yetishtirishidir. 

Xuddi  shunday  vaziyat  respublikamiz  ichida  yanada  yaqqolroq  ko‘rinadi. 

Binobarin,  milliy    iqtisodiyotning  biryoqlama,  paxta    yakka    hokimligiga, 

yo‘naltirilgan tizimining o‘rniga turli tarmoqlarga ixtisoslashgan xo‘jalik tarkibini 

vujudga  keltirish  zarur.  Sobiq    Ittifoqdan  meros  qolgan  hududning  tor 

ixtisoslashuvi  ayrim  viloyatlarda,  masalan,  Sirdaryo,  Jizzax,  Namangan, 

Surxondaryo,  Xorazmda  tamomila  o‘zgartirilganicha  yo‘q.  Shu  bois, 

mamlaktimizda ichki — mintaqalar va viloyatlar va xatto viloyat doirasida mehnat 

taqsimotini chuqurlashtirish lozim. 

HMT  ixtisoslashuvga,  bir  joyning  ikkinchi  joydan  xo‘jalik  yo‘nalishi 

bo‘yicha  farq  qilishiga,  hududiy  rang-baranglikka  olib  keladi.  Bu  esa  iqtisodiy 

rayonlarning  shakllanishiga  asos  bo‘lib  xizmat  qiladi.  Demak,  hududiy  mehnat 

taqsimoti  →  ixtisoslashuv  →  iqtisodiy  rayonlar  o‘rtasida  zanjirsimon  aloqadorlik 

mavjud. 

Ta‘kidlash  zarurki,  HMT  mintaqalarning  iqtisodiy  mustaqilligini 

ta‘minlashga yordam beradi. Ammo, shu bilan birga hududlarga iqtisodiy aloqalar 

ham  kerak.  Zero,  hududlarning  xo‘jalik  ixtisoslashuvi  bo‘yicha  turlanishi  ular 

o‘rtasidagi iqtisodiy aloqalarni taqozo etadi. 

---