Namangan muhandislik-qurilish


  II Bob. Dvigatellarni ishga tushirish tizimi



Download 7,74 Mb.
Pdf ko'rish
bet43/252
Sana24.01.2022
Hajmi7,74 Mb.
#408115
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   252
Bog'liq
elektir javoblari

 


 
52 
II Bob. Dvigatellarni ishga tushirish tizimi. 
 
2.1. Dvigatellarni ishga tushirish tizimining vazifasi va komponovka sxemalari. 
Hozirgi  zamonaviy  avtomobillarda,  dvigatelni  starter  yordamida  elektr  usuli 
bilan  yurgizib  yudorish  keng  qo‟llaniladi.  Starter  sifatida  o‟zgarmas  tok  elektro 
dvigateli qo‟llaniladi. Ichki yonuv dvigatelni yurgizib yuborish uchun uning tirsakli 
valiga  kerakli  aylanishlar  soni  berish  lozim.  Buning  uchun  ishqalanish  kuchi  va 
kompressiya  natijasida  valning  aylanishiga  bo‟ladigan  qarshilikni  yengish  talab 
etiladi.  Qarshilik  momenti  dvigatel  litrajiga,  tsilindrlar  soniga,  siqish  darajasiga, 
moyning qovushqoqligiga va aylanishlar soniga bog‟liq. 
 
Elektr  dvigatel  yakori  valida  aylantiruvchi  moment  dvigatel  avlining 
aylanishiga  ko‟rsatgan  qarshilik  momentidan  kichik  bo‟lganni  uchun  aylanishlar 
sonini  kamaytiruvchi  tishli  uzatmali  yuritma  mexanizmi  ishlatiladi.  Maxovikning 
tishli  gardishidagi  tishlar  soni  starter  yakori  validagi  shesternya  tishlaridan  ko‟p 
bo‟ladi.  Masalan,  yuk  avtomobili  dvigateli  maxovigining  gardishida  140ta,  starter 
yakori validagi shesternyasi esa 9ta tish bor. 
 
Avtomobil  dvigatelarining  ishga  tushirish  tizimi  dvigatel  tirsakli  valini 
majburiy  ravishda  aylantirishni  ta‟minlovchi  moslamalar  majmuyasidan  iborat.  Iiki 
yonuv  dvigatellarini  ishga  tushurish  uchun  mexanik  starterli,  benzin  dvigatelli, 
pnevmatik,  gidropenvmatik  va  elektrostrterli  tizimlar  qo‟llaniladi.  Avtomobillarda 
boshqa  usullarga  nisbatan  bir  qator  afzalliklarga  ega  bo‟lgan,  elektrostarterli  ishga 
tushirish  tizimi  tadbiq  etilgan.  Bu  tizim  ixcham,  ishlatishdagi  ishonchlilik  darajasi 
yetarli  darajada  yuqori  va  murakkab  bo‟lmagan  elektrotexnik  va  elektron 
moslamalar  yordamida  dvigatelni  ishga  tushirish  jarayonini  avtomotlashtirish 
imkoniyati bor.
 
Avtomobil  elektrostarterlarining  uyg‟otish  va  boshqarish  usulini,  yuritma 
mexanizmining  turi  hamda  atrof  muhit  ta‟siridan  himoya  qilinganlik  darajasi 
bo‟yicha  tasniflash  mumkin.  Starterlarda  uyg‟otish  uslubiga  qarab  kema-ket  va 
aralash uyg‟otish tizimli elektrodvigatellar qo‟llaniladi. Dvigatelni ishga tushirishda 
muxim  axamiyatga  ega  bo‟lgan  tortish  xususiyatlari  ustunligi  tufayli  ketam-ket 
uyg‟otish tizimili elektrodvigatellar ancha keng tatbiq topgan. Starter salt ishlaganda, 
uning  yakori  aylanish  chastotasini  cheklash  maqsadida,  ba‟zan  aralash  uyg‟otish 
tizimli  elektrodvigatellar  ham  ishlatiladi  (masalan  st  221,26.3708  belgili 
startyorlarda).  Ohirgi  vaqtda  ba‟zi  starterlarda  doimiy  magnit  yordamida 
uyg‟otiladigan  elektrodvigatellar  ham  ishlatilmoqda.  Bularni  tuzilishi  sodda, 
uyg‟otish  chulg‟ami  bo‟lmaganligi  tufayli  elektroenergiyani  nisbatan  kam  iste‟mol 
qiladi.  Ammo,  bu  elektrodvigatellar  va  IYoDlarning  mexanik  tavsifnomalari  bir-
biriga  yaxshi  mos  tushmaydi.  SHu  sababli,  doimiy  magnitli  elektrodvigatellar  kam 
quvvatli startyorlarda qo‟llaniladi.  
Barcha  turdagi  starterlarning  elektrodvigatellari  deyarli  bir  hil  tuzilgan  bo‟lsa, 
ulardagi  yuritma  mexanizmlari  tuzilishi  va  io‟lashi  bo‟yicha  bir-biridan  ko‟p 
jixatidan farq qilishi mumkin. 
Yuritma mexanizmlarining turi va ishlash printsipi bo‟yicha quydagi guruhlarga 
ajratish mumkin.  
-
 
yuritma  shesternyasining  mexanik  yoki  elektromexanik  usuludan  majburiy 
ravishda xarakatlantirish; 


 
53 
-
 
shesternyani  elektromexanik  usulda  majburiy  ravishda  maxovikning  tishli 
gardishiga  ilashtirish  va  dvigatelь  ishga  tushgandan  keyin  shesternyani 
avtomatik ravishda ilashuvdan chiqarish; 
-
 
shesternyani inertsiya kuchi ta‟sirida harakatlantirish; 
-  shesternyani elektromagnit kuchlar ta‟sirida, ya‟ni elektrodvigatelь yakorining 
hrakatlanishi hisobiga ilashuvga kiritish.
 
Starterning  vazifasi
  - 
dvigatel  tirsakli  valini  har-hil  ob-havo  sharoitlarida 
(sovuq  va  issiq)  me‟yoriy  burchak  tezligi  bilan  (benzinli  dvigatellarda  40 

  60 
ayl

min,  dizel  dvigatellarida  esa  80 

  100  ayl

min,)  aylantirib,  dvigatelni  ishga 
tushirishdan iborat. 
 
 
Zamonaviy  yengil  avtomobillarida  elektromagnit  ulagichli  hamda  erkin 
aylanish  muftasiga  ega  bo‟lgan  startyorlar  ishlatiladi.  Starterning  asosiy  qismlari 
elektromagnit  ulagich  (tortish  relesi),  yuritma  richagi,  rotor,  erkin  aylanish 
muftasining  tishli  g‟ildiragi,  korpus,  stator  korpusi,  cho‟tkalarning  ushalagichi  va 
qopqoqdan tashkil topgan.
 
Elektr starter dvigatelni ishga tushirishda uning tirsakli valini burashga xizmat 
qiladi.  Starter  ketma-ket  yoki  aralash  uyg‟otishli  o‟zgarmas  tok  dvigateli  bo‟lib,  u 
o‟zgarmas tokni akkumulyator batareyasidan oladi.
 
 
Elektr  starterlarga  quyidagi  talablar  qo‟yiladi:  tuzilishi  oddiy  bo‟lishi  va 
texnikaviy  ko‟rsatish  osonligi,  gabarit  o‟lchamlari  kichikligi  va  massasining 
yengilligi;  tayyorlash  arzonligi;  ishlatishda  ishonchliligi  va  uzoqqa  chidamliligi; 
solishtirma quvvatining kattaligi (ya‟ni quvvati 1 kg massaga to‟g‟ri keladi), benzinli 
dvigatellar uchun 40 - 50 ayl

min va dizel dvigatellari uchun 80 - 120 ayl

minga teng 
bo‟lgan  ishga  tushirish  aylanish  sonini  ta‟minlovchi  burovchi  momentning  katta 
bo‟lishi;  salt  yurish  rejimida  starter  vali  aylanish  sonining  kichik  bo‟lishi  va 
ta‟minlovchi tokning kam bo‟lishi.

Download 7,74 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish