Anatomiya odam tanasining shakli, tuzilishi, uning funktsiyalarini va

         Bo’g’im  turlari  va  ulardagi  harakatlar.
  Yuzasining  tuzilishiga  ko’ra, 
bo’g’imlar  sharsimon,  ellipssimon,  egarsimon,  silindrsimon,  g’altaksimon,  shakli 
va funksiyasiga ko’ra, 1, 2, 3 o’qli bo’lishi mumkin. 
Bir  o’qli  bo’g’imlarga  silindrsimon,  g’altaksimon  bo’g’imlar  kiradi.  Silindrsimon 
bo’g’im bilak-tirsak suyaklarining ikki uchida bo’lib, unda ichkariga va tashqariga 
burish  xarakati  bo’ladi.  G’altaksimon  bo’g’im  falangalar  orasida,  еlka-tirsak 
suyaklari orasida bo’lib, bu bo’g’imlarda bukish - yozish xarakatlari bo’ladi. 
 
Ikki  o’qli  bo’g’imlarga  ellipssimon  egarsimon  (qo’l  panjasidagi  bosh 
barmoqning kaft suyagi orasidagi) bo’g’imlarni misol qilish mumkin. Atlant-ensa 
bo’g’imida  frontal  o’q,  atrofida  bukish-yozish,  sagittal  o’q  atrofida  chapga  yoki 
o’ngga  og’ish  xarakatlari,  bilak-qo’l  panjasi  bo’g’imida  bukish-yozish  va 
uzoqlashtirish-yaqinlashtirish,  qo’l  panjasidagi  bosh  barmoqni  kaft  suyagi 
orasidagi  bo’g’imdan  uzoqlashtirish-yaqinlashtirish  va  qarama-qarshi  qo’yish 
xarakatlari  bo’ladi.  Uch  o’qli  bo’g’imlarga  sharsimon  -  еlka  bo’g’imi, 
yong’oqsimon    tos-son  bo’g’imi  kiradi.  Bu  bo’g’imlarda  frontal  o ’q   atrofida 
bukish-yozish, sagittal  o’q  atrofida uzoqlashtirish,  vertikal o ’ q   atrofida ichkariga 
va tashqariga burish xarakatlari mavjud. Bularning yig’indisidan aylanma xarakat, 
masalan,  еlka  bo’g’imidagi  xarakatlar  yuzaga  keladi.  Tekis  bo’g’imlarda  siljish 
xarakatlari juda kam, bularga tovon suyaklaridagi ba`zi birikishlarni misol qilamiz. 

---

36 
 
 
Bo’g’imlarning  xilma-xil  bo’lib,  turli  xarakatlar  bajarishi  bir  necha  ming  yillar 
davomida  odamning  mexnat  qurollari  bilan  ishlashi  tufayli  kelib  chiqqan. 
Bo’g’imning  pishiqligi  bo’g’im  bo’shlig’idagi  manfiy  bosim,  bo’g’im  atrofidagi 
bo’g’im  xaltachasi,  bog’lag’ichlar  va  muskullarga,  bo’g’imlarning  chiqishi  shu 
bo’g’imning  tuzilishi  va  mustaxkamligiga  bog’liq.  Noto’g’ri  xarakatlar  vaqtida 
ta`sir  ostida  shikastlanishda  bo’g’im  yuzalari  bir-biridan  uzoqlashadi,  ya`ni 
bo’g’im chiqadi. Bo’g’im chiqqanda qattiq og’riq seziladi, xarakatlar qiyinlashadi.  
 
Odam  skeleti  asosan  4  guruxga:  tana  skeleti,  qo’l  skeleti,  oyoq  va  kalla 
skeletiga bo’lib o’rganiladi.