Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

1735-yilda  Shari  Mari  de  lya  Kondamin  o'z  ko'rganlarini
 
Yevropaga  kelib  e'lon  qilganidan  keyin  ular  perulik  hindularning
 
tilida  “H eve” 
(geveya)  deb  atalgan  daraxl  shirasidan  kauchuk
 
(geveya  daraxti  ko'z  yoshi)  olinishini  angladilar.  Daraxl  p o 'stlo g ’i
 
kesilganda  undan  ajralib  chiqadigan  shira  ispan  tilida  lateks  deb
 
ataldi  va  и  bilan  matolarni  shimdirib  suv  o'tkazmaydigan  material
 
olindi.  Tropik mamlakatlarda  o'sadigan  geveya  daraxtining shir as i
  -
 
"ko'z  yoshi"ning  Jhydali  xususiyatlarini  bilgan  lotin  amerikalik
 
atslek  qabilasi  vakillari  har  yili  hosil  bayrami  diniy  marosimlari
 
paytida  katta  tantanalar  uyushtirishgan.  Bunda  ular  geveya  daraxti
 
shirasidan,  ya'ni  kauchukdan  tayyorlangan  o g ’ir  to'p  yordamida
 
hozirgi  zamon  futbol  va 
basketbolini  eslatuvchi 
musobaqa
 
o'tkazishgan,  o'yinda  har  bir  jamoadan  ikki  kishi  ishtirok  etgan.
 
O'yinchilar  koptokka  qo'l  va  oyoqlari  bilan  tegishi  mumkin
 
bo'lmagan,  elkalari,  bo 'ksalari  va  boshqa  tana  qismlari  bilan
392

---

koptokni ibodatxona devoriga  mahkamlangan  tosh halqaga tushirishi
 
lozim  edi.  О у  in  davomida  yutqazgan jamoa  vakil lari  g'oliblarning
 
boshini  kesib,  Ketskoatl  sharafiga  qurbonlik  qilishgan.  G 'oliblar  о 'z
 
baxtiga  erishgani  uchun  quvonch  ко 'z  yoshlarini  to 'kishsa,
 
m ag’lublar  o'zlari  qurbon  bo'lmaganliklari  uchun  sochini  yulib
 
yig'lashgan.  An'anaga  ko'ra  dalalardagi  mais  (jo'xori)  hosili
 
ko'payishi,  go'shtdor  it  galalarining  ko'payishi,  atstek  ayollarining
 
serfarzand  bo'lishini  tilagan  holda  m ag’lublar  so g ’-omon  qolib,
 
g 'oliblarning  boshlaridan poytaxt  Tenochtitlan  shahrida piramidalar
 
qurishgan.  Ularning  balandligi  ilohiy geveya daraxti  bo 'yicha,  ya 'ni
 
30  metr  atrofida  bo'lgan.  eng  mohir,  dong  taratgan  o'yinchilarning
 
bosh  suyaklariga  feruza  toshlar  bilan  zeb  berilgan,  ko'z  kosasiga
 
qimmatbaho  oniks  toshlari  qo'yilib,  mahalliy  ibodatxonalarda  bir
 
umrga  qoldirilgan. 
Yutqizganlarning  taqdiri  ayanchli  bo'lgan,
 
ularning 
orqasidan 
mazax 
qilib 
kulishsa 
ham, 
ammo
 
uchrashganlarida 
hamdardlik 
bildirishgan. 
Ularning 
alamini
 
pasaytirish  uchun  har  bir  o'yinchiga  52  savat  какао  mevalari,  50  ta
 
cho'ri  va  er  maydoni  ajratilib,  imperiya  xazinasi  uchun  soliq
 
to'lashlari  majbur  bo'lgan.  Hindularning  ana  shunday  eng  omadsiz
 
о 'yinchisi  Maktesuma  20 yil davomida  ketma-ket yutqizgan  va  oxiri
 
imperator  bo'lgan.  Uning  bunday  odamkush-jallodlik  faoliyatidan
 
g ’azablangan  ispaniyalik  istilochilar  Maktesumani  1520-yilda  qatl
 
qiladilar  va  bunday  dahshatli  musobaqani  ta'qiqlab  qo'yadilar.
 
Barcha  kauchuk  to'plarini  Ispaniyaga  olib  borib,  и  erda  amerikalik
 
hindulardan farqli  ravishda  “pelota ”  (hozirgi futbolga  yaqin)  nomi
 
bilan  mashhur  bo'lgan  sport  o'yini  musobaqalarini  tashkil  etishadi.