|
Asosiy adabiyotlar
1.
Bozor iqtisodiyoti va biznes asoslari: O’quv qullanma /A.E.Ishmuxamedov
va boshq.-T.: TDIU, 2004.-160 c. 1 ekz.
2.
Югай
Л
.
П
.
Акционирование
предприятий
:
Учебное
пособие
/
Л
.
П
.
Югай
,
Э
.
Х
.
Махмудов
. -
Т
.:
ТГЭУ
, 2004.-144c. 5
экз
.
3.
Шевелева
С
.
А
.
Основы
экономики
и
бизнеса
:
Учебное
пособие
/
С
.
А
.
Шевелева
,
В
.
Е
.
Стогов
.- 2-
е
изд
.,
перераб
.
и
доп
.-
М
.:
ЮНИТИ
,
2005.- 515
с
. 1
экз
..
4.
Maxmudov E.
Х
. Korxona iqtisodiyoti: O’quv qo’llanma. - T.: TDIU,
2004.-208 c. 1 ekz.
5.
Круглова
Н
.
Ю
.
Основы
бизнеса
.
учебник
для
вузов
Издательство
:
РДЛ
, 2005.
6.
Кузнецов
А
.
Основы
рыночной
экономики
.
Терминологический
словарь
.
Издательство
:
Владос
, 2004.
7.
Куторжевский
Г
.
А
.
Экономика
.
Основы
теории
.
Учебное
пособие
,
Издательство
:
Экономика
, 2004..
Internet veb-saytlari
1.
http:\\www.cer.uz
–
O’zbekiston Respublikasining “Iqtisodiy tadqiqotlar markazi”
ning “Ekonomicheskoe obozrenie” jurnalining elektron manzili. Turli xil
iqtisodiy mavzularga oid materiallarni olishga imkon beradi.
2.
http:\\www.economyfaculty.uz – “Mikro-makroiqtisodiyot” kafedrasi sayti
mavjud bo’lgan veb-sayt
3.
http:\\economics.com.ua –bozor iqtisodiyotiga taalluqli bo’lgan ma’lumotlar veb-
sayti
4.
http:\\www.bearingpoint.uz – “O’zbekiston iqtisodiyoti” qo’llanmasiningg veb-
sayti
5.
http:\\goldenpages.uz – iqtisodiyotning eng so’nggi yangiliklari
6.
http:\\rea.ru – Rossiya iqtisodiyot akademiyasining veb-sayti
7.
http:\\5ballov.ru –diplom, dissertatsiya, referat va kurs ishlarining namuna
variantlarini o’zida qamrab olgan veb-sahifa.
8.
http:\\bankreferatov.ru –diplom, dissertatsiya, referat va kurs ishlarining namuna
variantlarini o’zida qamrab olgan veb-sahifa.
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com
79
XI-MAVZU. PUL
11.1. Pul va pul tushunchasi
11.2. Pul va inflyatsiya
11.3. Pul qiymat o’lchovi va jamg’arma vositasi
11.1. Pul va pul tushunchasi
Pulning kelib chiqishi.
Moliya, kredit va banklarning paydo bo’lishi va
ularning faoliyati negizida pul yotadi. Pul inson kashfiyoti bo’lib, u juda qadimdan
ma’lum. Pulning taqdiri ayirboshlashga borib taqaladi. Insonning yana bir muhim
kashfiyoti bo’lgan ayirboshlash va uning rivoji pulni yuzaga keltirgan.
Pul birdaniga hozirgi shakliga aylangani yo’q. Bu uzoq davom etgan taraqqiyot
natijasidir. Ayirboshlash boshida bevosita tarzda amalga oshgan, ya’ni tovar bevosita
tovarga almashilgan. Bu jarayon kengayishi bilan vositachilik zaruriyati tug’iladi,
uning oddiy shakllari murakkablashib, pulning va uning hozirgi holatining paydo
bo’lishiga olib keladi.
Tarixda pul vazifasini sharoitga qarab turli tovarlar (masalan, tuz, asal,
quritilgan baliq, sadaf, mo’yna kabilar) bajargan. Kengroq tarqalgani chorva bo’lgan.
Lotinlarda pul "pessiya" deb atalib, chorva so’zidan olingan. Kapital "kapit" so’zidan
olinib, bu ham lotincha chorva boshi degan mazmunni bildiradi. Tarixda halqasimon
katta-kichik toshlar, bug’doy, un, choy, fil suyagi pul o’rnida ishatilganligi ma’lum.
Pulning paydo bo’lishidagi keyingi davr metall pullar bo’lib, bunda kumush va
oltin etakchilik qilgan. Aytaylik, Buyuk Britaniya pul birligi funt sterlingning ma’nosi
bir funt kumushni anglatadi. Rossiya pul birligi rubl kumushning bo’lagi, bo’lingan
qismi ma’nosini bildiradi. Dollar va taller ham "tahler", ya’ni katta kumush tangalar
degan ma’noni beradi.
Pulning eng keyingi ko’rinishi qog’oz
pullar bo’lib, buning ham tarixi katta.
Bundan oldin monetalar yuzaga keladi. Bu metall pullar bo’lagi bo’lib, mis, bronza,
kumush, oltin monetalar bosilib chiqarilgan. Moneta so’zi yunonlarning monastir
nomidan kelib chiqib, bunda tangalar yasalgan. Moneta tangalar barcha
mamlakatlarga tarqalib ketgan. Tanga — monetaning paydo bo’lishi savdoda mayda pul
zarurligidan kelib chiqadi. Moneta — og’irligi belgilangan, qadri muhrlangan metall
bo’lagidir.
Uzoq vaqtgacha, hatto XX asrgacha, oltin pul vazifasini bajarib, xaqiqiy pul
hisoblangan. Bunda oltinning noyobligi, qadrliligi va boshqa ko’p qulayliklar
yaratadigan tabiiy xususiyatlarining ta’siri katta. Lekin uning pulga aylanishining
asosiy sababi tovar ekanligi, zarur qiymatga ega bo’lishidadir. Ko’p vaqtgacha
oltinning vakili sifatida qog’oz pullar kuchga ega bo’lgan. Kog’oz pullar monetalar
o’rniga chiqarilgan. qogoz pullar birinchi marta qadamgi
Х
itoyda 1X asrda
muomalada qo’llanilgan. So’ngra boshqa mamlakatlarda ham asta-sekin paydo bo’la
boshlagan va hozir barcha mamlakatlarda qog’oz
pullar asosiy pul bo’lib qoldi.
Muomalada oltin pullar bo’lgan mamlakatning o’zi qolmadi.
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com
80
Do'stlaringiz bilan baham: |
