Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

3.2. Doğu’da Çeviri Etkinliği 
Yunan ve Roma uygarlıkları, Çeviribilim tarihinde çeviri uygulamala-
rının  irdelenmesi  ve  konuya  bir  üst  bakış  açısı  getirmesi  bakımından 
önemlidir.  Bununla  birlikte,  Makedonya  İmparatorluğunun  İS.  529'da 
çökmesiyle birlikte Atina okulu sona ermiştir (Güven 1990: 87-95). Atina 
okulundan ayrılan Yunanlı bilginler ise, İskenderiye okuluna yerleşmiş-
lerdir. Bu arada Atina’dan kalan bilim ve felsefeyle ilgili bütün kitaplar 
da İskenderiye'ye taşınmıştır. Ne var ki, söz konusu kitaplık önce Roma, 
sonra da Arap istilasına uğramış ve çok az kitap elde kalmıştır. Bununla 
birlikte, Hilmi Z. Ülken bu çok az sayıda kitabın bile yoğun bir çeviri et-
kinliğine yol açtığını ve Hint etkileri gibi Uzak Doğu felsefesinin de etki-
siyle İslam felsefesinin doğduğunu öne sürmüştür. Onun verdiği bilgiye 
göre Yunan bilim ve felsefesinin İskenderiye okulundan daha önce, Bi-
zans Ortodoks kilisesinden kovulan Süryaniler tarafından Yakındoğu'ya 
taşınmıştır. Çoğu, bilgin, düşünür, din adamı olan bu kimseler, günümüz-
deki adlarıyla Diyarbakır, Urfa, Antakya gibi kentlerde kimi dinsel niteliği 
öne çıkan, kimi de bilim ve felsefeye dayalı manastırlar kurmuşlar ve bu 
manastırlarda  9.  yüzyılın  birinci  yarısına  kadar  Yunanca’dan  Sürya-
nice’ye, 9. yüzyılın ikinci yarısında da Süryanice’den Arapça’ya çeviriler 
yapmışlardır. 9. yüzyılda Bağdat’ta Abbasi Halifesinin, “Beyt-ül-hikme” 
(Bilgelik evi) adıyla ilk çeviri bürosunu kurmasıyla birlikte, çeviri etkin-
likleri bu ve buna benzer biçimde kurulacak okul niteliğine sahip kurum-
larda sürdürülmüştür. Bağdat okulu, yaklaşık 200 yıl kadar sürmüştür. Bu 
okulun sona ermesiyle birlikte, çeviri etkinliği Mısır, Mağrip ve son olarak 
da 11-12. yüzyıllar arasında Toledo okulunda devam etmiştir. Söz konusu 
çeviri okullarıyla ilgili tarihsel olarak verilen bu ön bilgi, akla bu okulların 
işlevinin ne olduğu, çeviri yöntemi olarak ne kullandıkları, ne tür metinleri 
çevirdikleri, uygulama alanı dışında bir çalışma yapıp yapmadıkları ya da 

---

 
45 
bu okullar arasında ne gibi benzerlik ya da farklılıklar olduğu sorularını 
akla getirir.