Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

2.2.2. "Sözcüğü sözcüğüne" ve "anlama göre" çeviri anlayışı 
“Sözcüğü sözcüğüne” ve “anlama göre” çeviri yöntemi günümüz çevi-
ribilim terminolojisi açısından bir kuşku  yaratmamakla birlikte, Hans J. 
Vermeer’in 
“Translation Today: Old and New Problems”
 başlıklı yazı-
sında (1994: 3-16) çeviri yöntemiyle ilgili bu terimlerin, günümüz bildik 

---

 
34 
çeviribilim terimleriyle bağdaşmayıp, kavramsal olarak farklı anlamlar ta-
şıdığından  söz  edilir.  Söz  konusu  yazıda  hem  Cicero,  hem  de  Hieroni-
mus’un “sözcüğü sözcüğüne” çeviri yönteminde çeviri birimi olarak bir 
sözcüğün en küçük anlam taşıyan birimi, “biçimbirim”leri ölçüt aldıkları, 
“anlama  göre”  çeviride  ise,  sözcüklerin,  ya  da  dil  birimlerinin  metiniçi 
bağlamdaki sıralanışına  öncelik verildiği belirtilmiştir. Konuyu daha da 
açacak olursak, tarihte “sözcüğü sözcüğüne çeviri” yönteminden anlaşı-
lan, erek metnin gerektirdiği sözdizimsel sıralamayı bir kenara atıp, keli-
melerin kaynak metnin sözdizimsel sıralamasını değiştirmeden sadece bi-
çimbirimlerden yola çıkarak aktarmaktır. Böyle bir durumda çevirmenin 
ilgi odağı sözcükler olmakta ve sadece sözcüklerin uzunluğuna ya da kı-
salığına bakılmaktadır. Kısacası, kaynak metnin biçimsel olarak bir kop-
yası çıkarılmaya çalışılmaktadır. Öte yandan, söz konusu çevirmenlerin 
Kutsal Kitap dışında yazınsal metinlerin çevirisinde kullandıkları “anlama 
göre” çeviri yönteminde çeviriyi, erek ekin yazın geleneğini göz önünde 
bulundurarak ya da metin dışı bağlamı gözeterek değil de, metin içi bağ-
lamı koruyarak çeviri yapmak anlatılmak istenmiştir. Bir başka deyişle, 
dil düzleminde kaynak metne sadık kalma düşüncesi baskındır. Günümüz 
çeviribilim anlayışında “anlama göre” çeviri dendiğinde ise, çoğunlukla 
kaynak metnin kaynak ekin bağlamında doğru bir biçimde yorumlanarak, 
kaynak  metnin  kaynak  ekindeki  anlam  ve  etkisini  erek  ekinde  çeviriye 
yansıtmak akla gelmektedir. 
Konuyu Vermeer'in makalesine göre yeniden değerlendirecek olursak, 
Cicero ve aynı dönemlerde yaşayan gerek yazınsal metin, gerekse Kutsal 
Kitap çevirmenlerinin “anlama göre” çeviriden metiniçi bağlamın korun-
duğu sözdizimsel çeviri yöntemini anladıkları, bunun ise, günümüz çevi-
ribilim anlayışında “sözcüğü sözcüğüne” çeviri kapsamına girdiği anlaşıl-
maktadır. Kısaca söyleyecek olursak, günümüz kaynak odaklı çeviri yön-
temine, o günün “sözcüğü sözcüğüne” çeviri yöntemi değil de, “anlama 
göre” çeviri yöntemi daha uygun düşmektedir. Görüldüğü gibi bu terimler 
zaman akışı içerinde sadece farklı anlamlar kazanmakla kalmamış, aynı 
zamanda “özgür” ve “sadık” çeviri tartışmalarını da beraberinde getirmiş-
tir. Bu ise gerçekte çeviribilim sürecinin Antik çağdan başladığını göster-
mektedir.  

---

 
35