O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim

RAID diskli massivlari
 
Ma’lumotlar  bazasining  mashina-serverlarida  va  super-EHM  larda  tez-tez 
RAID diskli massivlar (Redundant Arrays of Inexpective Disk) qo`llaniladi, ularda 
qattiq  disklardagi  bir  nechta  yig’uvchilar  bitta  katta  mantiqiy  blokka 
birlashtirilgan,  bunda  ortiqcha  ma’lumotlarni  kiritishga  asoslangan,  tizim 
ishlashining  ishonchliligini  sezilarli  oshiradigan  malumotlar  aniqligini  ta’minlash 
usullari  ishlatiladi  (xalaqitga  uchragan  ma’lumot  payqolganda  u  avtomatik 
ravishda  to`g’rilanadi,  to`g’rilanmagan  yig’uvchi  Plug&Play  rejimida  to`g’risi 
bilan almashtiriladi).  
 
RAID  massivlarini  bazaviy  komponovkalashning  bir  necha  darajalari 
mavjuddir: 
—  1-daraja  ikkita  diskni  o`z  ichiga  olib,  ularning  ikkinchisi  birinchisini  aniq 
nusxasidir; 
— 2-daraja nazorat yig’indisini maxsus saqlash uchun bir nechta disklarni ishlatadi 
hamda eng  murakkab  funkcional  va eng  samarali  xatoliklarni  to`g’rilash  usulini 
taminlaydi; 
— 3-daraja 4 ta diskni o`z ichiga oladi: 3 tasi ma’lumotli, to`rtinchisi esa birinchi 
uchtasidagi  xatoliklarni  to`g’rilashni  ta’minlaydigan  nazorat  yig’indilarini 
saqlaydi; 
—  4  va  5-darajalar  har  birida  o`zining  shaxsiy  nazorat  yig’indilari  saqlanadigan 
disklarni ishlatadi.  
 
RAID6  va  RAID7  —  ikkinchi  avlod  diskli  massivlaridir.  RAID7  120 
tagacha  mantiqiy  disklarni  shakllantiruvchi,  istalgan  sig’imdagi  48  tagacha  fizik 
disklarni birlashtirishi  mumkin;  u 256  Mbaytgacha  ichki keshga  va SCSI tipidagi 
tashqi interfeyslarni ulash uchun raz’yomlarga ega. Ichki X-bus shinasi 80 Mbayt/s 
o`tkazish  qobiliyatiga ega  (taqqoslash  uchun:  SCSI-3  transferi  40  Mbayt/s  gacha, 
fizik diskdan o`qish tezligi esa 5 Mbayt/s gacha bo`ladi ).  

---

 
57 
 
RAID diskli massivlarida ishdan chiqquncha ishlashning  o`rtacha vaqti yuz 
ninglab soat, 2 darajali komponovkada esa million soatgacha boradi. Oddiy MDY 
larda  bu  kattalik  ning  soatdan  oshmaydi.  RAID  diskli  massivlarining  ma’lumot 
sig’imi  —  3  dan  700  Gbaytgacha  (diskli  yig’uvchilarning  1997  yilda eng 
katta erishgani 10 Tbaytq10000 Gbayt).  
 
Taqqoslash  uchun:  10  Tbayt  sig’imli  xotira  Rossiya  Davlat  milliy 
kutubxonasidagi  hamma  kitoblardagi  ma’lumotlarni  yozish  uchun  etarlidir, 
boshqacha aytganda, har biri 1600 betli 14 mln tom, ular har biri 10 ta tokchadan 
tashkil topgan qariyb 100 km li shkaflar.  
 
Olinadigan disk paketli (Bernulli yig’uvchisi) 
QMDY ham ishlatiladi, ularda 
diametri  13  mm  li  disklardan  iborat  paketlar  qo`llaniladi,  bu  paketlar  20  dan  230 
Mbaytgacha sig’imga va kichikroq tezkorlilikka ega, lekin vinchesterga qaraganda 
qimmatroqdir.  
 
Bu yig’uvchilarda magnit kallagi va tashuvchi — magnit disk orasidagi tor 
tirqishni  minimallash  va  rostlash  uchun  Bernulli  qonuni  ishlatiladi:  jism  sirti 
bo`ylab  harakatlanayotgan  suyuqlik  yoki  gaz  oqini  yaratayotgan  bosim  shu 
oqimning  tezligiga  borlik  bo`ladi  va  bu  tezlik  oshishi  bilan  kamayadi.  Magnit 
kallaklar elastik disklar sirti ustida joylashadi: disklar qo`zg’almas bo`lganda, ular 
o`zining  og’irligi  ta’siri  ostida  osilib  turadi  va  kallaklardan  chetroqda  bo`ladi, 
disklar  tez  aylanganda  hosil  bo`ladigan  havoning  siyraklashishi  ta’siri  ostida  ular 
kallakka  deyarli  yopishib  tortishadi,  lekin  unga  tegmaydi.  Bu  kallak  magnit 
oqinining eng  kam  tarqalishini  ta’minlaydi  va  diskda  ma’lumotlarning  yozilish 
zichligini oshirish imkonini beradi.  
 
Bernulli  yig’uvchilarining  asosiy  afzalligi  —  SHK  dan  tashqarida  disklar 
paketlarini yig’ish va saqlash imkoniyatidir.  
 
QMD tavsiflarini yaxshilashni asosiy yo`nalishlari: 
• yuqori samarali diskli interfeyslarni ishlatish (EIDE, SCSI); 
• yozish zichligini oshirii va oqibatda disk siqimini va transferni (diskning aylanish 
tezligini  oshirmasdan)  oshirish  imkonini  beradigan  yanada  mukammal  magnit 
kallaklarni ishlatish; 

---

 
58 
• zonali yozishlarni qo`llash, bunda diskning tashqi yo`lkalarida ichkisiga nisbatan 
ko`proq qiymatlar joylashadi; 
• diski i samarali keshlash.  
 
SHK  da