Biologiya 5 new indd


edurtm_uz 18 Q e d u r t m j j z



Download 5,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet64/118
Sana22.01.2022
Hajmi5,35 Mb.
#400272
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   118
Bog'liq
5-biologiya

edurtm_uz
18


Q e d u r t m j j z
Respublika
 
Ta'lim Markazi
sellyuloza  qobiq
sitoplazma
sitoplazmatik  membrana
7
13-rasm .  O‘simlik  (a)  va  hayvon  (b)  hujayrasi.
yosh  poya  va  barglarda  uchraydi;  xromoplast  (rangli)  -   pigmentlar 
miqdoriga  ko‘ ra  sariq,  qizil,  ko‘ k  b o ‘lishi  mumkin,  gul  va  mevada 
uchraydi;  leykoplast  (rangsiz  yoki  oq  rangda)  -   ildiz  va  urug‘da 
bo ‘ ladi.  Plastidalar  bir-biriga  aylanishi  mumkin.  Masalan,  pomidor 
dastlab  yashil  rangda  (xloroplast),  asta-sekin  oqaradi  (leykoplast), 
keyin  sarg‘ayib  qizaradi  (xromoplast).  O‘simlik  hujayralariga  xos 
belgilardan  yana  biri  hujayra  shirasiga  ega  vakuolaning  b o ‘lishidir. 
Vakuola  hayvon  hujayrasida  hazm  qiluvchi  vakuola,  qisqaruvchi 
vakuola  ko‘ rin ish id a  b o ‘ lishi  mumkin,  lekin  o ‘simlikdagi  vakuola 
singari  kattalasha  olmaydi  (13-rasm).  O‘simlikning  yosh  hujayrasi- 
ga  nisbatan  qari  hujayrasida  vakuola  yirik  bo ‘ ladi.  Uning  tarkibida 
70-95%   suv  va  unda  erigan  mineral  tuzlar,  organik  kislotalar, 
uglevodlar  uchraydi.  Vakuolaning  tarkibiga  ko‘ ra  mevaning  ta’ mi 
har  xil  b o ‘ ladi.  Agar  organik  kislotalar  ko‘ p  b o ‘ lsa,  meva  nordon, 
uglevod  ko‘ p  b o ‘ lsa,  meva  shirin  bo ‘ ladi.
2.  Faqat  hayvon  hujayralari  uchun  xos  belgilar:
•  hujayra  q o b ig ‘ i  yupqa  b o ‘ladi;
•  qisqaruvchi,  hazm  qiluvchi  vakuolasi  mavjud.
Hayvon  hujayralarida  o ‘simlik  hujayralari  kabi  q o ‘shimcha  sell - 
yuloza  qobiq  b o ‘ lmaydi.  Ular  maxsus  o ‘simtalar  yordamida  birikib
19


to ‘qima  hosil  qiladi.  Hayvonlardagi  vakuolalar  mayda  bo‘ ladi.  Qis­
qaruvchi  vakuolalar  hujayradan  ortiqcha  suyuqlikni  chiqarib  yubo- 
radi,  hazm  qiluvchi  vakuolalar  esa  hujayraga  kirgan  oziq  m odda­
larni  parchalab,  hazm  qiladi.
Bir  xil  vazifani  bajaruvchi  hujayralar  yig‘ indisi  to'qim a  deyiladi. 
To‘qimalar  birlashib  organlarni,  organlar  esa  organizmni  hosil  qila­
di.  Masalan,  zarang  daraxti  yaxlit  organizm,  unda  ildiz,  poya,  barg 
singari  organlar  mavjud.  Barg  qoplovchi,  o ‘tkazuvchi,  mexanik  va 
asosiy  to ‘qimalardan  iborat.  Asosiy  to ‘qimaga  ustunsimon  va  bu- 
lutsimon  hujayralar  kiradi  (14-rasm).
edurtm_uz
•  membrana
•  sitoplazma
Ст-жГ  Уас|го 

•  vakuola
•  plastida
1.  Yadrosi  shakllangan  va  shakllanmagan  hujayralar  qanday 
nomlanadi?
• f t   2.  Hujayra  qanday  asosiy  qismlardan  iborat?
3.  Necha  xil  plastida  turlari  uchraydi?
4.  Mevaning  ta’ mi  nimaga  bog‘liq?
5.  Qisqaruvchi  vakuola  qanday  vazifani  bajaradi?
6.  Zarang  o‘simligidagi  organ,  to‘qima  va  hujayralarga  misol 
keltiring.
O'simlik  va  hayvon  hujayralariga  xos  belgilarni  yozing.
O ‘ sim lik  hujayrasi
Hayvon  hujayrasi
20



Download 5,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish