Toshloq
tumani
Sana:_____________
44-mashg‘ulot
Dars mavzusi
.
Trigonometrik aylana. Trigonometrik funksiyalar.
Dars maqsadlari
: o‗quvchilarga trigonometrik aylana. trigonometrik funksiyalar ni
o‗rgatish, ularning fanga qiziqishlarini oshirish.
Darsning borishi
:
1. Tashkiliy qism.
2. Trigonometrik aylana. Trigonometrik funksiyalar.
Trigonometriyada qulay bo‗lishi uchun markazi to‗g‗ri burchakli koordinatalar
sistemasi markazida joylashgan hamda radiusi
R
=1 ga teng bo‗lgan trigonometrik
aylanadan foydalaniladi. Koordinata o‗qlari birlik aylanani to‗rtta koordinata
choraklariga bo‗ladi. Ularning tartib raqamlari rasmda ko‗rsatilgan.
2-rasm.
Boshlang‗ich qo‗zg‗almas
OA
radius barcha burchaklarning boshlang‗ich tomoni
hisoblanadi. Qo‗zg‗aluvchan radius
OB
esa barcha burchaklarning oxirgi tomoni
bo‗ladi. Har qanday
haqiqiy songa qo‗zg‗aluvchan
OB
radiusning qo‗zg‗almas
OA
radius bilan tashkil qilgan radianlarda o‗lchanuvchi
burchagi mos keladi. Teskari
tasdiq bir qiymatli bo‗lmaydi, ya‘ni,
OB
qo‗zg‗aluvchan radiusning har bir holatiga bu
holatga mos keladigan cheksiz ko‗p
burchaklar mavjud bo‗ladi. Bu burchaklar
+2
.
k
formula yordamida aniqlanadi, bu yerda
k
=0,
1,
2, …
OB
radius qaysi chorakda yotsa, unga mos
burchak shu chorakka tegishli
bo‗ladi. Masalan,
o‗tkir burchak, ya‘ni
2
0
bo‗lsa, u birinchi chorakka
tegishli
deyiladi.
Oxirgi tomonlari gorizontal yoki vertikal diametrlarda yotgan burchaklar odatda
hech bir chorakka tegishli bo‗lmaydi. Shunday qilib,
k
k
2
2
,
2
yoki
k
k
2
90
,
360
oraliqda o‗zgaruvchi burchaklar birinchi chorakda,
k
k
2
,
2
2
oraliqdagi burchaklar ikkinchi,
k
k
2
2
3
,
2
, yoki
k
k
360
270
,
360
180
oraliqdagi burchaklar uchinchi va
k
k
360
360
,
360
270
oraliqda o‗zgaruvchi
burchaklar to‗rtinchi chorakka tegishli bo‗ladi.
Uzunligi birga teng
OB
qo‗zg‗aluvchan radiusning trigonometrik aylanadagi
holatiga mos burchakni
bilan belgilaymiz.
Toshloq tumani
Rasmdan ko‗rinadiki
B
nuqta absissasi va ordinatasi mos holda
1
1
,
1
1
у
х
qiymatlarni qabul qiladi. U holda sin
=
x
va cos
=
y
bo‗lgani uchun
1
sin
1
va
1
cos
1
.
burchak ixtiyoriy sonlarni qabul qilganligi sababli sin
va cos
funktsiyalar
oraliqda aniqlangan.
tg
funktsiya burchakning
...
,
2
,
1
,
0
,
2
k
k
dan boshqa barcha qiymatlarida
aniqlangan.
ctg
funktsiya
esa burchakning
k
dan boshqa barcha qiymatlarida aniqlangan.
sin
va cos
funktsiyalarning koordinata choraklaridagi ishoralari mos radius
ordinatasi va absissalarining shu chorakdagi ishoralariga mos keladi.
tg
va ctg
funktsiyalarining ishoralari qaysi chorakda
burchakka mos radius
uchining koordinatalari bir xil ishorali bo‗lsa - musbat, turli ishorali bo‗lsa, shu
chorakda manfiy bo‗ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: