O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Kvint Kurtsiy Ruf 

Kvint  Kurtsiy  Ruf  (milodning  I  asri)  —  mashhur  Rim  tarixchisi, 

Iskandar Zulqamaynning Eron, Turon va boshqa mamlakatlarga qilgan harbjy 

yurishlari haqida 10 kitobdan iborat "Buyuk Iskandar tarixi" nomli asar yozib 

qoldirgan.  Muallif  Ptolomey  Lag  va  Iskandar  Zulqarnaynning  safdoshlari 

Onesikrit va Kallisfenning xotira va asarlaridan keng foydalangan 

Kvint  Kurtsiy  Rufning  asarida  O’zbekiston  hududining  Iskandar 

Zulqarnayn  qo’shinlari  tomonidan  istilo  qilinishi,  xalqlarning  chet  el 

bosqinchilariga  qarshi  kurashi,  xususan,  Spitamen  boshliq  qo’zg’olon  keng 

yoritib berilgan. 

Kvint  Kursiy  Rufning  guvohlik  berishicha,  Iskandar  miloddan  avvalgi 

329-yilda Oks daryosidan kechib o’tayotganda  askarlarga somon to’ldirilgan 

meshlarni  tarqatishga  qaror  qiladi.  Ular  meshlar  ustida  daryodan  suzib  o’ta 

boshlaydilar.daryodan birinchi bo’lib kechib o’tganlar qo’riqchilar xizmatini 

bajarib, boshqalarni kutib oladilar. Shu tariqa askarlar oltinchi kuni daryoning 

narigi qirg’og’iga o’tib olishga muvaffaq bo’ladilar.  

Kursiy  Ruf  miloddan  avvalgi  327  yilda    O’rta  Osiyoni  to’liq  bosib 

olgach,  mahalliy  aholi  vakillaridan  viloyatlarga  hokimlar  tayinlagani  haqida 

shunday deydi: “Iskandar baqtriylar viloyatini Artaboz idorasiga topshirib, bu 

joydagi qo’riqchilar qo’shini bilan birga ot-arava yuklarini qoldiradi. O’zi esa 

harakatdagi  qo’shinlarga  yo’lboshchi  bo’lib,  So’g’diyona  sahrosoga  yo’l 

oladi”, deya xabar beradi.  

Bundan  tashqari  Arrian  mahalliy  aholining  Iskandarning  harbiy 

harakatlariga  bildirilgan  munosabatlari  haqida  bunday  yozadi:  “Tanais 

(Sirdaryo) ortidagi skiflar (saklar)davlatining podshosi makedonlar tomonidan 

datyo  bo’yida  solingan  shaharni  qullik  bo’yinturug’i  bo’lishini  sezib,  uni 

vayron  qilish  va  makedonlarni  daryo  qirg’og’idan  uzoq  masofaga  quvib 

---

 

22 

chiqarish  uchun  katta  bir  otliq  qo’shinga  yo’lboshchi  tayinlab,  o’z  akasini 

yuboradi”. 

"Buyuk  Iskandar  tarixi"  1841-yili  Myuttsel,  1867-yili  T.Nyoldekeva 

1885-yili Fogel tomonidan nashr etilgan. Ruscha yangi tarjimasi V.S.Sokolov 

tahriri ostida chop etilgan (M.,1963).