Bozor munosabatlari rivojlanishi sharoitida asosiy fondlarning mohiyati va nazariy asoslari

KIRISH………………………………………………………………………... 

12 

Asosiy ishlab chiqarish fondlari strukturasiga asosiy ta’sir qiluvchi  omillar 

bo’lib, ishlab chiqarilayotgan mahsulot xarakteri, mahsulot ishlab chiqarish hajmi, 

mexanizasiya  va  avtomatlashtirilganlik  darajasi  hamda  korxonaning  iqlim  va 

geografik joylashishi va xususiyatlari hisoblanadi.  

Birinchi  omil  binolarning  qiymati  va  o’lchamiga,  transport  vositalari  va 

o’tkazish    qurilmalarining  hissasiga  tasir    qiladi  .  Mahsulot  ishlab  chiqarish 

hajmining  oshishi  -maxsus  ishchi  mashina  va  jihozlari  hissasining  oshishiga  olib 

keladi.  Xuddi  shunday  uchinchi  va  to’rtinchi  omillar  ham  asosiy  fondlar 

tuzulishiga ta’sir ko’rsatadi. Asosiy fondlar tarkibidagi  bino va   inshootlar hissasi 

iqlim sharoiti bilan ham bogliq.  

Quyidagilar asosiy ishlab chiqarish fondlari tuzilishining yaxshilanishga olib 

keladi: 

*

 

 uskunalarni yaxshilash va zamonaviylashtirish; 

*

 

 uskunalar  xususan  hal  qiluvchi  ahamiyatga  ega  bo’lgan  stanoklar, 

avtomatlashtirilgan va yarim avtomatlashtirilgan stanoklar, universal va murakkab 

stanoklar,  avtomatik  liniyalar  hamda  hisoblash  dasturlash  stanoklari  tuzilishini 

takomillashtirish; 

*

 

 bino  va  inshootlardan  optimal  foydalanish,  bo’sh  turgan  joylarga 

qo’shimcha uskunalar o’rnatish; 

*

 

 korxonaning qurilish loyihalarini to’g’ri tuzish va qurilish rejasini sifatli 

qilib amalga oshirish; 

*

 

 ortiqcha va kam foydalaniladigan uskunalarni tugatish. 

Asosiy fondlarni hisobga olish va rejalashtirish natural va pul shaklida olib 

boriladi.  Asosiy  fondlarni  baholashdan  oldin  mashinalar  soni,  ularning 

unumdorligi,  quvvati,  ishlab  chiqarish  maydonining  o’lchami  va  boshqa  natural 

shakldagi  miqdoriy  ko’rsatkichlar  aniqlanadi.  Bu  ma’lumotlar  tarmoq  va  korxona 

ishlab  chiqarish  quvvatini  hisoblashda,  ishlab  chiqarish  dasturini  rejalashtirishda, 

uskunalar balansini tuzishda foydalaniladi. Ushbu ko’rsatkichlar asosida uskunalar 

---