Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

VENCHUR KAPITALI 
ISHLAB CHIQARISH 
BOZOR 
INVESTOR 
INNOVATOR 

---

247 
 
daromadlarni o‘zaro foydali taqsimlash jarayonida o‘zaro munosabatlarni ifoda etadi. 
Iqtisodiy harakteriga ko‘ra, venchur moliyalashtirish – bu boshlang‘ich badalni (ustav 
kapitaliga  qo‘shiladigan  ulush)  tezda  ko‘paytirish  va  keyinchalik  bozor  narxida 
amalga  oshirish  maqsadida  istiqbolli  firmalar,  kompaniyalarni  yaratish  va 
rivojlantirishning  zamonaviy  shakli.  Venchur  kapital  qo‘yilmalar  uzoq  vaqt,  risk 
elementlari,  kompaniyani  boshqarishda  ishtirok  etish  va  dividendlar  ko‘rinishidagi 
kapitalga nisbatan ko‘proq daromad olish bilan bog‘liq. Venchur kapital qo‘yilmalari 
quyidagi asosiy xususiyatlarga ega: 
-
 
uzoq muddatli – uch yildan yetti yilgacha; 
-
 
investitsiya  ob’ektlari  –  venchur  kapital  egalarining  fikriga  ko‘ra 
innovatsiyalarni  ishlab  chiqish  yoki  amalga  oshirish  yoki  biznes-jarayonlarni  qayta 
qurish  orqali  o‘zlarining  bozor  narxlarini  tez  oshirib  borishga  qodir  bo‘lgan 
kompaniyalar; 
-
 
investor,  boshqaruv  kompaniyasi  orqali  investitsiya  qiymatini  oshiradigan 
venchur  kapital  egalarining  tajribasi  va  aloqalari  asosida  qo‘llab-quvvatlash  va 
maslahat  berish  maqsadida  investitsiya  qilingan  kompaniyaning  boshqaruv  jamoasi 
bilan hamkorlik orqali investitsiyalar ustidan nazoratni amalga oshiradi; 
-
 
kapital qo‘yilmalarning rentabelligi ko‘proq investitsiya davri oxirida kapital 
qiymatining oshishi shaklida bo‘ladi. 
Venchurli  moliyalashtirish  innovatsion  zanjirning  barcha  elementlariga  ta’sir 
qilmaydi,  odatda  tajribali  ishlab  chiqarish  bilan  boshlanadi  va  bozorda  innovatsion 
mahsulotni  ishga  tushirish  bilan  yakunlanadi,  fundamental  tadqiqotlar  va  mahsulot 
ishlab chiqarish va sotishni yanada rivojlantirish masalalariga ta’sir qilmasdan. 
Venchurli moliyalashtirish manbalari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: 
- innovatsion korxona muassislari va uning sheriklarining mablag‘lari; 
-  uchinchi  tomon  ixtisoslashgan  (venchur)  investorlar  va  kreditorlarning 
mablag‘lari. 
Hozirgi  vaqtda  texnologik  innovatsiyalarni  moliyalashtirishning  asosiy 
manbalari  korxonalarning  o‘z  mablag‘lari:  foyda,  amortizatsiya,  ustav  kapitali, 
qimmatli  qog‘ozlar  chiqarilishidan  keladigan  daromadlar  va  moliyaviy-sanoat 
guruhlarining  resurslari.  Texnologik  qayta  jihozlashga  yo‘naltirilgan  investitsiyalar 
manbalari tarkibi jahon investitsiya bozori tarkibiga yaqinlashdi, ularning qariyb 65-
70 foizi korxonalarning shaxsiy mablag‘lari bo‘lib, ularning 80 foizi amortizatsiya va 
20 foizi sof foyda hisoblanadi. Bu borada jahon ishlab chiqarish bozorlariga chiqish 
uchun  O‘zbekiston  yangi  raqobatbardosh  loyihalarni  ishlab  chiqishi  zarur.  Ushbu 
maqsadlar uchun venchur fondlari tashkil etiladi. Bunday fondlarni tashkil etishning 
mohiyati 
eng 
ilg‘or 
ishlanmalar 
sohasidagi 
innovatsion 
loyihalarni 
moliyalashtirishdagi  xatarlarni  qoplashdir.  Venchur  fond  –  bu  o‘z  hisobvaraqlariga 
mablag  to‘playdigan  tashkilot  bo‘lib,  keyinchalik  innovatsiyalarni  joriy  qilishdan 
yoki  patentlangan  nou-xauga  ega  bo‘lish  huquqiga  ega  bo‘lish  imkoniyatini  baham 
ko‘rishda ishtirok etish asosida istiqbolli ishlanmalarga investitsiya qilinadi. 
Venchur  kapitali  fondini  venchur  kapital  egasi  boshqaradi.  Uning  o‘zi 
innovatsion  kompaniyalarga kapital  qo‘ymaydi. Venchur kapital  egasi – bu venchur 
fondiga  mablag  kiritgan  sindikatlangan  (jamoaviy)  investorlar  va  ushbu  aksiyalarni 
sotib olgan innovatsion kompaniya o‘rtasida vositachi. Jamg‘arma tomonidan olingan 
foyda  investorlarga  tegishli  va  venchur  kapital  egasi  ushbu  foydaning  faqat  bir 
qismiga tayanishga haqlidir. 

---

248