O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxova

motsiyalar  intensivligining  yoshga  bog‘liq  dinamikasi.
  Ayollarda  emotsional 
intensivlikni  maksimal  ko‘rsatkichi    15-20  yoshda  ko‘rinadi  keyin  31  dan  60 
yoshgacha emotsional xususiyatlar namoyon bo‘lishi asta-sekin barqarorlashishi va  
pasayishi kuzatiladi.  
Motivatsion sohadagi o‘zgarishlar 
Ye
tuklik  davrida  yoshlarning  talab  va  manfaatlarida  sezilarli  o‘zgarishlar  yuz 
beradi. Ular o‘zlari uchun mutlaqo yangi bo‘lgan narsalarga qiziqishni boshlaydilar 
va  ayni  paytda  ularni  egallash  uchun  ishlatiladigan  narsalarga  qiziqishni 
yo‘qotadilar.  Ular  o‘tmish  orzularini  voqelik  bilan  bog‘lash,  ya’ni  ularni  amalga 
oshirish vazifasiga duch keladilar. Bu davrda boshqalar uchun haqiqatni isbotlash 
istagi ko‘rinadi. 
46  dan  70  yoshgacha  bo‘lgan  guruh  uchun  eng  muhimi  sog‘liq,  hayot  hikmati, 
moliyaviy  jihatdan  xavfsiz,  baxtli  oilaviy  hayotdir.  Zavq,  ijodkorlik,  tenglik, 
bilimga alohida ahamiyat berilmaydi. 
Qizig‘i  shundaki,  har  bir  yosh  guruhida  erkaklar  va  ayollar  o‘rtasidagi 
qadriyatlarda  farqlar  kuzatilmagan.  Yoshlik  davrida  (20-25  yosh)  o‘z-o‘zini 
ifodalash va o‘z-o‘zini tasdiqlash istagi hukmronlik qiladi. Yetuklik davrida (26-40 
yosh)  o‘z-o‘zini  ro‘yobga  chiqarish  extiyoji  seziladi,    o‘z-o‘zini  tasdiqlash  uchun 
uning  ichki  salohiyatini  amalga  oshirish  tufayli  (ko‘nikmalar)  bu  nafaqat  va 
boshqalarning  hurmatiga  sazovor  bo‘lish  uchun  emas  balki,  o‘z-o‘ziga  bo‘lgan 
ijobiy munosabatni shakllantiradi. Bu davrda (41-55 yoshlar) xavfsizlikka bo‘lgan 
ehtiyoj  dolzarb  sanaladi.  Bu  davr  oxiriga  kelib  ma’naviy  soha,  altruizm  va 
boshqalarga xizmat ko‘rsatish qadri orta boshlaydi. 55 yoshdan so‘ng bu ehtiyojlar, 
ijtimoiy  sohada  esa  hukmronlik  qila  boshlaydi.  Ijodkorlik  va  o‘z-o‘zini  anglash, 
shuningdek,  gnostik  hissiyotlarning  qiymati  oshadi.  Jinsiy  istak  va  hohish 
ehtiyojlaridan  biri  sifatida,  yosh  o‘zgarishi  bilan  sezilarli  darajada  o‘zgaradi, 

---

186 
 
erkaklar va ayollar uchun bir xil emas: erkaklarda yosh kattalashishi bilan pasaysa, 
ayollarda esa yosh kattalashgani bilan ko‘tarilib boradi. Shu munosabat bilan, ikki 
qarama-qarshi bosqich yuzaga keladi hamda jinsiy aktivlik ayollarda va erkaklarda 
o‘rta yetuklik davrida uyg‘un holatiga keladi. 
Ishlab chiqarish sohasida motivatsiya ikki xil bo‘lishi mumkin: tez natija olish va 
korxona  yoki  biznesni  rivojlantirish.  Ye.  P.Ilin  olgan  natijariga  ko‘ra 
motivatsiyaning  bu  ikki  turi  yosh  bilan  turli  yo‘nalishlarda  o‘zgaradi:  natijalarga 
bo‘lgan motivatsiya ortadi va rivojlanishga bo‘lgan motivatsiya kamayadi.