O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

 
Kremnezem (kremniy oksidi) asosidagi olovbardoshlar 

---

 
101 
Kremnezem  asosidagi,  ba’zida  “nordon”  deyiladigan  olovbardoshlar  uchun 
asosiy ingrediyend bu
 
kremniy oksididir. Bu turga ansub materiallar siqishga qarshi 
yetarli  mustaxkam  bo‘lib,  juda  yuqori  xaroratlarda  ishlatishga  yaroqlilar.  Ularni 
asosan  po‘lat  va  oyna  ishlab  chiqarish  pechlari  gumbazlari  uchun  ishlatishadi. 
Bunda ruxsat etilgan xarorat 1650
o
S (3000
o
F)ga yetishi mumkin. Bunday xaroratda 
materialning  bir  qismi  suyuq  fazaga  o‘tadi.  Kichik  konsentratsiyalarda  alyumin 
oksidi  mavjudligi  materiall xossalariga salbiy  ta’sir ko‘rsatadi, fazali diagrammada 
ko‘rsatilgandek.  Evtektikaning  (7,7%  Al
2
O
3
)  tarkibi  kremniy  oksidi  keskin 
miqdoriga juda yaqin bo‘lgani uchun, Al
2
O
3
ning
 
kichik miqdorlarda xam qo‘shilishi 
likvidus  xaroratini  sezilarli  pasaytiradi,  bu  esa  1600
o
S  (2910
o
F)dan  baland 
xaroratlarda  materialda  ancha  miqdorda  suyuq  fazalar  bo‘lishi  mumkin.  Shuning 
uchun  kremnezem  asosidagi  olovbardoshlarda  Al
2
O
3 
miqdori  minimum  bo‘lishi 
kerak bo‘lib, odatda bu qiymat 0,2 dan 1,0% og‘irlikni tashkil etadi. Ko‘rilayotgan  
olovbardosh  materiallar  kremniy  oksidida  mavjud  “nordon  shlak”  deb  ataluvchi 
shlak  mavjudligidan  xam  qo‘rqmaydi.  Bunday  shlaklarni  saqlash  uchun  xam  
kremnezem  asosidagi  olovbardoshlardan  fodalaniladi.  Biroq  bu  materiallar, 
tarkibida SaO va MgO(asosiy shlaklar) yuqori bo‘lgan shlaklar oldida chidamsizlar, 
shuning uchun ko‘rilayotgan olovbardoshlarning bu muxitlari bilan kontaktiga yo‘l 
qo‘ymaslik maqsadga muvofiq.