O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

o’tga chidamli metallar deb aytiladi.
 
 
Ko’p hollarda metallar ishqorlar, kislota tuzlar  ta`sirida bo’ladi. 
Agarda  metallarga  ishqor,  kislota  va  tuzlar  ta`sir  etmasa,  bunday  metallar 
kislotaga, tuzga va 
ishqorga chidamli metallar deyiladi.
 
Metallarning mexaniq xossalari. 
 
Metallarni  mexaniq  xossalari:  mustahkamlik,  qattiqlik,  egiluvchanlik, 
plastiklik va hokazolar. 
 
Bunda  har  xil  metall  na`munalari  mashinalarda  sinab  ko’riladi.  (materiallar 
qarshiligi fanida namunalarni sinash to’la o’rganiladi)  
 
Ushbu  bo’limda,  faqat  metallarni  qattiqligiga  to’xtashga  to’g`ri  keladi, 
chunki mashinasozlik sanoatida metallarni qattiqligini o’zgartirish usullari mavjud.  

---

24 
 
Metallarni  qattiqligi  deganda  bir  metallni  o’nga  boshqa  bir  qattiqroq 
metallni botishiga qarshilik ko’rsatish  xossasiga aytiladi. Qattiqlik metallning eng 
asosiy  xususiyatlaridan  bo’lib,  detallar  tayyorlashda  uni  yaroqli  va  yaroqsizligi 
belgilanadi. Metall qancha qattiq bo’lsa uni ishlash uchun shuncha ko’p kuch talab 
etadi.  Metallarni  qattiqligini  turlicha  aniqlanadi.  Ko’proq  tekshiriladigan  usullar 
namunaga  po’lat  shariqni,  olmos  konusni  yoki  olmos  piramidani  botirish  yo’li 
bilan aniqlanadi. 
 
Shariqni  namunada  qoldirgan  izi  qancha  katta  bo’lsa  metall  shuncha 
yumshoq va aksincha. qattiqlikni aniqlashni quyidagi usullari keng tarqalgan. 
1.qattiq po’lat shariqni botirish. (Brinell bo’yicha qattiqlikni aniqlash) (4-rasm). 
2.Olmos konusni uchini botirish (Rokvell bo’yicha qattiqlikni aniqlash) 
3. Vikkers bo’yicha qattiqlikni aniqlash (eski usul)