O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

1-rasm. Metallarni strukturaviy o‘zgarishi. 
a
) ishlov berilgungacha; 
b
) ishlov berilgandan keyin. 
 
Bunday fizik puxtalanishga naklep deb ataladi. 
Metallarning  kristallana  boshlanish  temperaturasini  quyidagi  formula  bilan 
aniqlanadi. 
a
T
р


 
abs
T
 
bu yerda:  
abs
T
 - metalning absalyut suyuqlanish temperaturasi. 
Temir uchun 
р
T
- temperatura 
a
=450
0
 S, mis uchun 28
0
 S, alyuminiy uchun 100
0
 S. 
Metallarni  qizdirib  bosim  bilan  ishlash  uchun  ularni  xiliga,  markalanishiga  qarab 
to‘la qayta kristallanish kechadigan temperaturada qizdirilishi kerak. 

---

 
202 
Masalan:
 
evtektoidgacha bulgan pulatlar uchun bu temperatura 
3
с
A
dan yuqori, 
evtektoid  va  evtektoiddan  keyingi  po‘latlar  uchun 
1
c
A
da  bir  oz  yuqoriroq 
temperaturada  qizdirib,  shu  temperaturada  ma’lum  vaqt  saqlanib,  sungra  ishlov 
beriladi (2-rasm). 
 
2-rasm. Temir-uglerod holat diagrammasi.
41
 
 
Metallarni butun xajmi buyicha zarur temperaturagacha qizdirish uchun sarflangan vaqt pech 
temperaturasiga, uning materialiga shakliga bog‘liq.