Globalization process and ethics problems


-mavzu - Notiqlik san’atining xususiyatlari va turlari



Download 2,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet37/139
Sana18.01.2022
Hajmi2,32 Mb.
#391252
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   139
Bog'liq
Ritorika

4-mavzu - Notiqlik san’atining xususiyatlari va turlari 
Reja 
1.
 
 Ichki nutq, tashki nutq. 
2.
 
 Til boyligi va   Sheva haqida. 
3.
 
 Og‘zaki nutqning xususiyatlari haqida. 
4.
 
 Imo-ishora nima? 
5.
 
 Ijtimoiy - siyosiy nutq, akademik nutq. 
6.
 
 Huquq tartibot tashkilotlarda qilinadigan nutqlar xususida. 
7.
 
Ijtimoiy hamda urf - odatlarga asoslangan nutq va diniy nutq orasidagi farq. 
Nutq  -  insonlarning  til  orqali  bir  -  birlari  bilan  muomala  va  aloqa  qilish 
usulidir.  Inson  nutq  yordamida  o‘zining  fikri,  xis-tuyg‘ulari,  mayl  va  istaklarini 
boshqalarga  aytib  beradi  va  boshqalarning  fikrlarini,  xoxish  va  istaqlarini  anglab 
oladi. Nutq vositasi bilan aloqa bog‘lash insonning doimiy ehtiyoji bo‘lib, bu aloqa fikr 
almashuviga xizmat qiladi. 


52 
 
Xar bir kishining yoshiga, bilimiga, umuman madaniy saviyasiga qarab, uning 
nutqi o‘ziga hos xususiyatlarga ega bo‘ladi. Xar bir kishining o‘z nutqi bor. Nutqda xar 
qanday  fikr  mantiqan  asoslangandagina  uning  ta’sirchanligi  kuchli  bo‘ladi. 
Aniqlik 
izchillik  va  dalillilik  -  to‘g‘ri  fikr  yuritishning  zaruriy  hususiyatidir. 
Nutq  to‘g‘ri 
bo‘lishi uchun fikrlar aniq va muayyan, bir - biriga izchil suratda bog‘langan bo‘lishi 
lozim, fikr yurgizalayotgan mavzudan chet ga chiqmaslik zarur, mazmunida ziddiyatlar 
va  poyma  -  poy,  dudmal  gaplar  bo‘lmasligi  kerak.  Xukmlar  va  xulosalar  asosli 
bo‘lmog‘i  lozim,  yo‘ksa  ishonarli  bo‘lmay  qoladi. 
Demak  nutq  –  bu  notiqning 
tinglovchilarga  bilim,  ko‘nikma  va  malaka  berishi,  ularda  yangi  xaqiqatlarni  ocha 
bilishiga qodir bo‘lgan ijodiy, mantiqiy tafakkur tarbiyasidir.
 
Nutq boyligi tildagi imkoniyatlar, Yani boylikni unda kay darajada o‘z aksini 
topganligi bilan belgilanadi. Nutqda tildagi rang-barang vositalar o‘z ifodasini topgan 
bo‘lsa  bunday  nutq  boy  nutqdir.  Xar  bir  kishi  o‘z  nutqiga  e’tibor  qilsa,  nutq  tuzish 
ma’suliyatini  his  etsa,  nutqning  boy  bo‘lishini  ta’minlashi  mumkin.  Zero  so‘zga, 
nutqka  e’tiborsizlik  bilan  qarash  uni  qashshoqlashtiradi.  Bu  esa  tilning 
qashshoqlashishi  uchun  ham  sabab  bo‘ladi.  Adabiyotshunos  O.Sharofiddinovning 
quydagi fikrlariga e’tibor qiling. 
"So‘z juda o‘jar narsa bo‘ladi. Unga befarq qarasang 
manosidan  bir  chimdim  yashirib  qolishiga,  hamma  rangni  nomoyon  qilmaslikga 
o‘rinadi.  Shunday  so‘zlar  borki,  ular  kappalakga  o‘xshab  jumladan  jumlaga  engil 
ko‘chib yuraveradi,tayinli xizmati bo‘lmaydi"
1

 
Til - ijtimoiy hodisadir. Tilning ijodkori xalqning o‘zidir. Xar bir avlod o‘zidan 
oldingi avlod foydalangan muomaladagi tilga duch keladi va uni egallab oladi. Ya’ni 
o‘zining nutqida shu tildan foydalanadi. Nutq bilan til bir-biridan farq qiladi, ayni 
vaqtda  ularni  bir-biridan  ajratib  bo‘lmaydi,  nutq  va  til  bir-biriga  bog‘langan,  ular 
birgalikda  mavjuddir.  Bu  birlik  shundan  iboratki,  xar  bir  til  tarixiy  taraqqiyot 
davomida odamlarning nutq vositasi bilan aloqa bog‘lash protsessida vujudga kelgan 
va  o‘sib  borgan.  Xar  bir  tilning  yashab  turishi  kishilarning  shu  tilda  gaplashuviga 
bog‘liq Agar odamlar biror tilda gaplashmay ko‘ysalar bu til yo‘k bo‘lib ketadi. M: 
qadimgi grek (Yunon), lotin tillari mana shunday o‘lik tillardir. 
                                                             
1
 O.Sharofiddinov. Birinchi mujiza. Т.: G‘ofur  G‘ulom 1991.B 294  


53 
 
Til  nutq  uchun  moddiy  materialdir.  Bu  material  asosida  nutq  tashkil  topadi. 
Tildagi hamma narsa til jamoasi uchun umumiy bo‘ladi. Tilda ruhiy va moddiy material 
mavjud.  Morfema,  fonemalarning  kishi  xotirasidagi  obrazlari  ruhiy  material 
hisoblanadi. Nutq yaratish jarayonida ma’lum tovush to‘plami (kompleks) nomoyon 
bo‘ladigan 
so‘z Shakllari, morfemalar, tovushlar moddiy materialidir. 
Bunda til  bir 
tomondan  hodisa  bo‘lsa,  ikkinchi  tomondan  ruhiy  hodisadir,  degan  xulosa  kelib 
chiqadi.  Tilning  ruhiy  hodisaligi  –  uning  ongda  saqlanishidir.  Moddiyligini  esa  nutq 
jarayonida yuzaga keluvchi mavjud (real) tovushlar belgilaydi. 
O‘zbek tilida takrorning ikki hil turi mavjud.
 A) grammatik takror;   B) badiiy takror. 
Takrorning  birinchi  turi 

Download 2,32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   139




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish