Globalization process and ethics problems

ALISHER  NAVOIY. 
Navoiy  notiqning  so‘zi  bilan  ishi  bir  bo‘lmog‘i 
lozimligini  uqtiradi.  Aks  xolda  nutqning  ta’siri  bo‘lmaydi.  «Ulki  buyurib  o‘zi 
qilmag‘ay, hech kimga foyda va asar aning so‘zi qilmag‘ay».Alisher Navoiy davrida 
ham notiqlik Yuksak darajaga ko‘tarildi. U “Mahbub ul qulub” asarining 24-bobini 
asosan  voizlikka  bag‘ishlagan  edi.  Alisher  Navoiy  notiqlikda  qisqalik  va 
ravshanlikni  yoqtiradi.  Bu  jihatdan  uning  «Mahbubul  qulub»idagi  60  tanbehi 
o‘rinlidir.  «Chin  so‘z  mo‘‘tabar,  yaxshi  so‘z  muhtasar.  Ko‘p  deguvchi  mumil, 
muqarrar deguvchi loya’qil» (Ya’ni: Chin so‘z e’tiborli, yaxshi so‘z qisqa bo‘ladi. 
Ko‘p so‘zlovchi zeriktiruvchi, qayta gapiradigan – aqldan ozgan), - deydi.  
VOIZ  IRSHOD. 
Fahriddin  Safiyning  shohidlik  berishicha.  Voiz  Irshod 
minbarga  chiqib,  shunday  mahorat  va  ehtiros  bilan  nutq  so‘zlar  ekanki,  uning 
nutqlari  jome  masjidiga  yig‘ilganlarni  yig‘latib  yuborar,  o‘rni  kelganda  vaziyatni 
tezdan  boshqa  mazmunga  burib,  kuldirib  ham  yuborar  ekan.    uning  nutqidan 

---

147 
 
ta’sirlanib ho‘ng-ho‘ng yig‘laganlar.  Shunda u o‘z nutqining jozibador, maftunkor 
yana bir qirrasini namoyish qilgan: u o‘z ma’ruzasi jarayonida shunday bir burilish 
yasaganki, yig‘lab o‘tirganlarning barchasi beihtiyor qah-qaha otib yuborganlar. 
QOZI  O‘SHIY. 
Tarixchi  Muhammad  Majdiyning  “Ziynat  ul-Majolis” 
asarida  ta’kidlanishicha,  O‘shiy  voizlik  san’atida  mislsiz  mahorat  sohIbn  sifatida 
dong taratgan va el nazariga tushgan. Qozi O‘shiy “Miftoh un Najoh” ya’ni “So‘z 
kaliti”  rivolasida  voizlik  san’atining  sir-asrorini  mohirona  ochib  bergan.  Bu  esa 
uning  o‘tkir  voizgina  emas,  balki  nutq  madaniyati  bo‘yicha  etarli  bilim  sohIbn 
ekanligidan  ham  dalolat  beradi.  Masalan,  u  Eron  mamlakatimining  janubidagi 
Sinston  viloyatining  aholisi  o‘sha  davrlarda  qattiqqo‘llligi  bilan  nom  chiqargan 
bo‘lib, xatto tilanchiga ham bir burda non bermas ekan. Bu ziqnalikni eshitgan Qozi 
O‘shiy o‘sha viloyatga boradi: vaziyatni o‘rganadi, ularning ko‘nglini topib ma’ruza 
qiladi, dardlarni va’z aylaydi. Natijada sinstonliklar allomani duolar qilib, hadyalar 
bilan  birga  5.000  dinor  tilla  to‘plab  berishadi.  Mazkur  rivoyatdan  shu  narsa  ayon 
bo‘ladiki, xalqning dardini topib unga malham bo‘ladigan so‘z aytilsa, uning qulfi 
dili ochilib siz bilan murosa qilishi mumkin.