Materialshunoslik indd

Ferritlar.
 Tarkibida, temirdan tashqari, ikki va undan ko‘p valentli 
metall (Ni, Co, Mn, Zn, Cu, Cd, Pb, Mg) oksidlari ham bo‘lgan birik-
malar ferritlar deyiladi. Ular qisman elektronli elektr o‘tkazuvchanlik 
xossasiga  ham  egadir.  Ferritning  kristall  panjarasi  kub  shaklida 
bo‘ladi. Odatda, yaxlit ferrit tayyorlash uchun ferrit kukuniga polivi­
nil spirti plastifikatori qo‘shiladi va bu massa yuqori bosimda qolipla
-
nadi. Uning solishtirma qarshiligi sof temirning solishtirma qarshili-
giga nisbatan 10
5–
10
6
 barobar yuqoridir. Shu sababli, ferritda quyun 
toki hisobiga sodir bo‘ladigan isroflar keskin kamayadi va materialni 
yuqori chastotalarda ham ishlatsa bo‘ladi. Ferritning magnit singdiruv­
chanligi sof temirnikiga nisbatan 10
2–
10
3
 barobar yuqori bo‘lganligi 
uchun undan tayyorlanadigan o‘zaklar hajmini keskin kichraytirish 
mumkin. Ferritdagi (m
r
j
m
) qiymatlar ferromagnit (yoki oddiy metall) 
dagiga nisbatan juda kichik bo‘lgani uchun, u past chastotali asbob­
larda ham qo‘llaniladi.
Ferrit tarkibi oddiygina qilib quyidagicha ifodalanadi:
MFe
2
O
4
, yoki MoFe
2
O
3
,
bunda, M – ikki valentli biror metall.
Ferritlar  tarkibidagi  qo‘shimchalarga  mis,  rux,  nikel­rux,  mar
-
ganes-rux misol bo‘ladi. Ular elektr texnikada keng miqyosda 
qo‘llanilmoqda.  Ferritlarda  Kyuri  nuqtasidagi  harorat  ancha  past, 
ya’ni 100–150°C atrofida bo‘ladi. Uning solishtirma og‘irligi 3700–
4800 kg/m
3
 atrofida bo‘lib, asosiy xossalari 11.4­jadvalda keltirilgan. 
11.4-jadval
Navi 
m
rb
m
max
H
r
,A/m B
r
,Tl I
n
, MGs
T
k
,°C
r,Om×m
20000HM
6000HM
1000HM
15000
4800 – 8000
800 – 1200
35000
10000
1800
0,24
8
28
0,11
0,11
0,11
0,1
0,5
5
110
130
200
0,001
0,1
0,2

---

206
11.4-jadvalning davomi
1000HM
600HM
800 – 1200
500 – 800
3000
1500
24
40
0,10
0,12
3
5
110
110
10
100
2000HM1
700HM1
1700 – 2500
550 – 850
3500
1800
25
25
0,12
0,05
1,5
8
200
200
50
140
100ВЧ
20ВЧ2
80 – 120
16 – 24
210
45
300
1000
0,15
0,1
80
300
400
450
10
5
10
6
300NN
9ВЧ
200ВЧ
50ВЧ3
280 – 350
9 – 13
180 – 220
45 – 65
600
30
360
200
80
500
70
100
0,13
0,06
0,11
0,14
20
600
     – 
     – 
120
500
360
480
10
6
10
7
10
3
10
4
Ferritning gisterezis halqasi to‘g‘ri burchakka yaqin bo‘lishi uni 
maxsus apparatlarda qo‘llash imkonini yaratadi. Ferrit, asosan, aloqa, 
radiotexnika, hisoblash texnikasi, avtomatika asbob-uskunalarida 
keng miqyosda qo‘llaniladi.
Gisterezis  halqasi  to‘g‘ri  burchakli  ferritlar  hisoblash  texnikasi­
ning  xotira  qurilmalari  uchun  asosiy  material  bo‘lib  xizmat  qiladi. 
Bunday materiallarning xossalarini izohlash uchun qo‘shimcha max
-
sus parametrlar kiritiladi.
Bunday parametrlardan biri gisterezis halqasining to‘g‘ri burchak
-
li koeffitsiyentidir:
K
n
=B
r
/B
max
bunda k
n
 qiymati iloji boricha birga yaqin bo‘lishi kerak. O‘zaklar 
tezda qayta magnitlanishi uchun ularning qayta ulanish koeffitsiyenti 
S
q
 kichik qiymatga ega bo‘lishi kerak. Ferrit o‘zaklarining xossalari 
11.5-jadvalda keltirilgan.