1-ma’ruza leksikologiya, uning ob’ekti, turlari, vazifalari. O‘zbek tili lug‘at tarkibining ma’no jihatidan tavsifi reja: Leksikologiya, uning obyekti, vazifalari

bir ma’noli

leksemalar

deyiladi. Bu hodisa tilshunoslikda

monosemiya (

yun

.

mono –

bir,

sema

- belgi

)

deb ham yuritiladi. Masalan,

ko`l

leksemasining yagona sememasi

quyidagi semalarni qamrab oladi: 1) suvga to`lgan havza; 2) atrofi berk suv

havzasi;

3) chuqurlikdan iborat tabiiy suv havzasi; Shu leksemaning gap

tarkibidagi hosilasi bo`lgan

ko`l

so`zida ham shu ma’nolar mavjud:

Ko`l juda

katta edi.

Ko`pincha lmiy atamalar, atoqli otlar, yangilik bo`yog`i o`chmagan leksemalar bir

manoli hisoblanadi.

Agar leksema birdan ortiq ma’noga ega bo`lsa, bunday leksema

ko`p ma’noli

leksema

deb ataladi.

Bu hodisa tilshunoslikda

polisemiya (

yun

.

poli –

ko`p,

sema

- belgi

)

deb ham yuritiladi.

Masalan, izohli lug`atda

og`ir

so`zining jami 17 ta ma’nosi keltirilgan. Shulardan

ba’zilarini quyida keltiramiz:

1) vazni katta bo`lgan, tosh bosadigan, vaznli, vazmin

(og`ir yuk);

2) o`zini tuta biladigan, sipo, vazmin, bosiq

(og`ir, vazmin yigit);

3) muayyan me’yori buzilgan, talabga javob bermaydigan

(og`ir havo);

4) yomon oqibatlarga olib borishi mumkin bo`lgan, jiddiy, xavfli

(og`ir dard)

va

h.