Istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot institutining

105
XALQ TA’LIMI:
MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR
O‘quvchilarda  badiiy  va  ijodiy  didini  tarbiyalash  va  rivojlantirishda 
umumta’lim  maktablaridagi,  musiqa  madaniyati  darslarining  ahamiyati  katta. 
O‘quvchilar  nafosat  hissini,  san’at  sirlarini  tushunishni  va  qadrlashni,  san’atdan 
bahramand bo‘lishni, avvalo, maktablarda o‘rganadilar. 
Zotan, musiqa tarbiyasi sozanda yoki xonandani emas, eng avvalo, insonni 
tarbiyalaydi. 
Musiqa o‘sib kelayotgan yosh avlodni go‘zallik olamiga olib kirishi shubhasiz. 
Chunki,  musiqa  inson  hayotiga  kuchli  ta’sir  ko‘rsatish  imkoniyatiga  ega  va 
axloqiy-nafosat tarbiyasining muhim vositasidir. 
Inson musiqa bilan ona allasi orqali tanishib, umrbod musiqadan zavq oladi. 
Musiqadan  ozuqa  olish  uchun  esa,  inson  yuksak  madaniyatli,  sof  qalb  egasi, 
go‘zallikni his eta oladigan bo‘lishi kerak.
MUSIQA TINGLASH
Musiqa  madaniyati  darslarida  tinglash  faoliyati  kuylash  bilan  bir  qatorda, 
o‘quvchilarning musiqiy ongini rivojlantirishda asosiy omillardan biri hisoblanadi. 
Musiqa madaniyati darsining barcha faoliyatlari avval musiqani tinglab, uni idrok 
etishdan boshlanadi va o‘quvchi ruhiyatiga ta’sir etadi. Shuning uchun musiqa 
tinglash musiqa madaniyati darsining yetakchi faoliyati bo‘lib hisoblanadi. Shu 
bois  o‘quvchilarning  musiqani  to‘g‘ri  tinglashga  o‘rgatilishi  uni  barcha  faoliyat 
turlari bilan chambarchas bog‘lab (
intonatsion mashqlar, jamoa bo‘lib kuylash, 
notaga qarab kuylash, ijodiy mashqlar, diktantlar va h.k.
),  musiqiy  xotira  va 
tafakkurini rivojlantirishga, musiqiy amaliy ko‘nikmalarini shakllantirib, asarlarni 
to‘g‘ri ijro etishiga yordam beradi. O‘quvchilarning hayotiy tajribalariga tayangan 
holda, har bir musiqiy asar zamirida ma’lum, his-tuyg‘u va fikr aks ettiriladi.
1-sinf o‘quvchilari tinglash faoliyatlarida tinglagan asarlarining nomini to‘g‘ri 
ayta olishi, uni xarakterini (
g‘amgin, quvnoq va h.k.
) so‘z bilan tushuntirib bera 
olishi,  qo‘shiqlarning  esa  mazmunini  so‘zlab  bera  olishi  lozim.  Doira,  nog‘ora, 
rubob, dutor, karnay va surnay cholg‘ulari ijrosidagi kuylarni tinglaganda ularni 
ovoz tembridan farqlay olishi lozim.