Asosiy tu sh u n c h a la r: bir tekis temperatsiyalangan soz hosila pog'onalar

J  J  J  J  J  J 

J  j   J  J  J

Ikkita kuchli  hissaning  o ra lig ig a  

takt

  deyiladi.  Takt  metrning  o ic h o v   birligi 

hisoblanib,  ham isha  kuchli  hissadan  boshlanadi.  N ota  yozuvida  taktlar  nota  y o iin i 

ko ‘ndalangiga  kesib  o ia d ig a n  

ta k t ch izig ‘i

  bilan  ajratiladi.  Takt  ch izigidan  so‘ng 

yoziladigan birinchi  nota yoki pauza kuchli hissadir.

'  M e tt — ( y u n o n ch a   m etro n ) -  me'y

A k tse n t -  (lo tin c h a  a c ce n tu s:  a d - b i r o r t a  n a rs a g a y a ? in lig irii  b ild ira d ig a ii o ld  ? o 'sliim c h a .  can tus  •  a s h u la  ay tish )

---

Наг  bir  taktni  tashkil  qiladigan  hissalar  soni  va  ularning  cho‘zimi  nota 

yozuvida  kasrsimon  raqam  bilan  ifodalanadi.  U nga 

o 'lchov

  deb  nom  berilgan. 

0 ‘lchovning  ustki  raqami  takt (metr)dagi  hissalar sonini,  pastki  raqami  har hissaning 

cho  zimini  ko  rsatadi.  Masalan:  2/4  o ic h o v  — har  bir takt  ikkita hissaga ega,  har  bir 

hissa  choraktalik  eho‘zimi  bilan  o ‘lchanadi.  0 ‘lchov  asarning  faqat  birinchi  qatorida 

kalit  va  kalit  belgilaridan  so 'n g   qo‘yiladi.  Kuchli  hissadan  boshlanadigan  takt  to ‘liq 

taktdir.  Ba zi  asar 

to  Hqsiz taktdan,

  y a ’ni 

kuchsiz hissadan  boshlanuvchi taktoldi

 dan 

boshlanadi.  Bunday  asarlarning  ohirgi  takti  ham  to iiq s iz   boÜ b,  taktoldi  bilan  birga 

to iiq   taktni tashkil  etadi.

A Uti. О

 '¿ЛсЛ 

(q

  SiVw !r

24

Ч })

  J tg J y ;.  J

Al  - la ay 

- 

tay  

j o   -  nkn 

bo-lam

qu-loq 

sol 

- 

gin

al 

- 

la

2-§.  M e tr tu r la ri. O ddiy m e trlar.  O ddiy ta k tla rd a   c h o 'z im la rn in g

g u ru h lan ish i

M etr  turiarini  takt  ichidagi  kuchli  hissalarning  soniga  qarab  ajratadi. 

Bitta

 

kuchli hissaga  ega  takt  oddiy  m etrnm g

  ko‘rsatkichidir. 

Ikkita,  uchta  va  undan  ortiq

 

kuchli hissani o ‘z  ichiga oigan takt m urakkab m etr

 hisoblanadi.

Oddiy  m etr

  (yoki  oddiy  takt,  yoki  oddiy  o ic h o v )  deb  bita  kuchli  hissani  o ‘z 

ichiga oigan m etrga deyiladi.

Oddiy  metrlar  ikki  yoki  uch  hissadan  tashkil  topgan  metrlarga  ajraladi  va 

quyidagi o ic h o v lard a o ‘z ifodasini topadi:

1)  oddiy ikki hissali o 'lch o vla r-

  2/2,  2/4,  kamdan-kam  2/8,  2/16.

2/2  o ic h o v  

alia  breve

  deyiladi  va  uni  o ‘rniga  ¿   belgi  qoilaniladi;

2)  oddiy uch hissali o ‘Ichovlar -

 3/2,  3/4, 3/8,  kamdan-kam 3/16.

---

N ota  yozuvini  o ‘qish  jarayonini  osonlashtirish  maqsadida  taktdagi  mayda 

(bayroqchali)  cho‘zimlari  takt  hissalari  cho‘zlmiga  teng  bo‘ladigan  alohida 

guruhlarga  birlashtiriladi.  Shunday  qilib, takt  hissalari  soniga  qarab,  oddiy  oichovH  

taktlarda bitta,  ikkita yohud uchta cho‘zimlar guruhi  hosil b o iish i mumkin.

1

25

Pauzalar  nota cho‘zimlaridek hissalarga bo‘ysunib  guruhlanadi.

3-§. M u ra k k a b   m e trla r. M u ra k k a b   ta k tla rd a  cho‘zim la rn in g  g u ru h lan ish i