Shakar koleri tayyorlash.
Koler tabiiy bo‗yoq bo‗lib, ko‗p ichimliklarni
to‗q jigarrangga bo‗yaydi. U shakarni 180—200°C haroratda alohida qozonlarda
isitish yo‗li bilan tayyorlanadi (bu harorat shakarni eritish harorati 160
o
C dan
ancha yuqori bo‗ladi). Bunday termik ishlov berishda oldin shakar eriydi (160°C
da), keyin harorat 180—200°C ga yetganda saxaroza degidratatsiyasi, ya‘ni uning
suvsizlanishi sodir bo‗ladi. Bunda karamel deb atala- digan, kislota xarakteridagi
gumin moddalar hosil bo‗ladi:
S
12
N
22
O
11
- 2N
2
O = S
12
N
18
O
9
.
Saxaroza degidratatsiyasida havo ishtirokida karamellanish bilan bir qatorda
oksidlanish jarayonlari boradi, ya‘ni oksidlanish mahsulotlari hosil bo‗ladi va
saxaroza uchuvchan hamda uch- maydigan kislotalarga kuchliroq parchalanadi,
ular ham asosiy, ham qo‗shimcha reaksiyalarni tezlashtiradi. Shuning uchun koler
200
o
C dan yuqori bo‗lmagan haroratda pishiriladi.
Shakarning karamellashuvi uch bosqichda boradi: birinchi bosqichda
saxarozaning 15% gacha suvi kamayib, karamelan deb ataladigan karamel hosil
bo‗ladi; ikkinchi bosqichda 14% gacha suvi kamayib, karamelen; uchinchi
bosqichda esa 18% gacha suvi kamayib, karamelin hosil bo‗ladi. Karamelan bilan
karamelen suvda juda oson va to‗liq eriydi; karamelin suvda yomon eriydi yoki
umuman erimaydi. Shuning uchun shakarni karamellashda, ya‘ni koler pishirishda
karamelen hosil bo‗lish bosqichida pishirishni to‗xtatish kerak.
Karamelen kolerning bo‗yovchi xossasini namoyon etadigan va o‗ziga xos
Suv uchun mo‗ljallangan saturatorlarning sachratuvchi qurilmalari: a —
ejektor; b — nasos.
List
Avtomatlashtirishning funktsional sxemasining tavsifi
karamel hidi va ta‘mini beradigan ta‘sir etuvchi boshlang‗ich modda hisoblanadi.
Koler ichimliklarga 1:1 nisbat- da suv bilan aralashtirib qo‗shiladi, shu bilan birga
Ilgari koler olov yoqiladigan maxsus qozonlarda pishirilgan. Hozir koler
elektr yordamida isitiladigan qozonlarda pishiriladieritma oldin ko‗p qavatli doka
filtrda filtrlanadi.
Qozonlar alohida ajratilgan yaxshi shamollatiladigan binolarga o‗rnatiladi.
Elektr bilan isitiladigan koler pishirish apparati bir-biri ustiga qo‗yilgan
ikkita metall silindr (1, 2) silindrsimon nay-g‗ilof, silindr ichidagi vanna (3) —
tigeldan tashkil topgan. Metall silindrlar ichi asbestli listovoy izolatsiya (4, 5)
bilan joylashtirilgan, silindrlar devori orasidagi bo‗shliq asbest massa (6) bilan
to‗ldirilgan. Ichki silindrning ichki yuzasida tigel ostiga rolikli isitish elementi (12)
mahkamlangan. Qozon ikkita yarim o‗q (10) yordamida stoyka (11)ga o‗rnatilgan,
u o‗q atrofida aylanishi mumkin. Katta shesterna (9) yarim o‗qlarning biriga
biriktirilgan kichigi (8) ru- koyatka (7)li maxovik yordamida ishlaydi.
Koler tayyorlash jarayoni quyidagicha: birinchidan, qozonga solingan
shakar isitilganda, vazni ortadi va qozondan toshishi mumkin; ikkinchidan, kolerni
pishirib bo‗lgandan keyin unga suv qo‗shiladi. Shularni hisobga olgan holda
Elektr bilan isitiladigan koler pishirish qozoni: I — «Ishga tushirish»
tugmasi; II — «To‗xtatish» tugmasi; III — isitish elementi.
Do'stlaringiz bilan baham: |