|
3.5. Paxtani tiplarga bо‘linishi
Paxtani tiplarga bо‘lishdan maqsad – paxta tolasining fizik-mexanik
kо‘rsatkichlari: shtapel vazn uzunligi, chiziqli zichlik va solishtirma uzilish kuchi,
paxta rangi, tashqi kо‘rinishi, pishib yetilganlik koeffitsiyenti bо‘yicha navlarga
ajratishdan iborat.
Ushbu maqsadga muvofiq belgilangan talablarni bajarish O‘zDSt615-2008
standartga asoslanib olib boriladi.
Paxta tayyorlov maskanlaridagi paxtani qabul qilish dastlabki
klassifikatsiyasi, miqdorining hisobi va saqlash uchun muayyan sharoitlarini
yaratish qismi talablarini belgilaydi.
Paxta yakuniy iste’mol xususiyatlari paxta tozalash korxonalarida qayta
ishlangandan keyin O‘zDSt604 ga muvofiq tolaning sifat kо‘rsatkichlari bо‘yicha
aniqlanadi. Standart talablari urug‘lik paxtaga joriy etilmaydi.
Paxta tozalash korxonalarida qayta ishlashga mо‘ljallangan paxtani quyidagi
texnik talablarga asosan tiplarga bо‘linadi.
1. Paxta – tolasining fizik-mexanik kо‘rsatkichlari: shtapel vazn uzunligi,
chiziqli zichlik va solishtirma uzilish kuchiga (I va II nav) kо‘ra 13-jadvaldagi
meyorlarga muvofiq tо‘qqizta: 1a, 1b, 1, 2, 3, 4, 5, 6 va 7 – tipga bо‘linadi. Bunda
paxtadagi paxta tolasining tipi shtapel vazn uzunligi yoki chiziqli zichlikning eng
yomon kо‘rsatkichi bо‘yicha aniqlanadi.
1a, 1b, 1,2 va 3 tipdagi tolalarga ega bо‘lgan paxta uzun tolali, 4,5, 6 va 7
tipdagi tolalarga ega bо‘lgan paxta esa о‘rta tolali paxta navlariga kiradi.
2. har bir tipdagi paxta rangi, tashqi kо‘rinishi, pishib yetilganlik
koeffitsiyenti bо‘yicha 14-jadvaldagi talablarga va belgilangan tartibda
tasdiqlangan namunalarga muvofiq beshta navga bо‘linadi. I, II, III, IV, V.
13-jadval
Kо‘rsatkichlar-
ning nomi
Paxtadagi tolaning tipiga oid meyor
1a
1b
1
2
3
4
5
6
7
Shtapel vazn
uzunligi, mm,
40,2 39,2 38,2 37,2 35,2 33,2 31,2 30,2 29,2
34
kamida
Chiziqli
zichlik, mteks,
kо‘pi bilan
125
135
144
150
165
180
190
200
200
dan
ortiq
Solishtirma
uzilish kuchi:
1 nav asosiy:
sN/teks
35,3-
35,3
34,3-
35,3
33,3-
34,3
31,4-
32,4
29,4-
30,4
25,5-
26,5
24,0-
25,0
23,5-
24,5
23,0-
24,0
(gs/teks)
(36,0-
37,0)
(35,0-
36,0)
(34,0-
35-0)
(32,0-
33,0)
(30,0-
31,0)
(26,0-
27,0)
(24,5-
25,5)
(24,0-
25,0)
(23,5-
24,5)
II nav kamida:
sN/teks
(gs/teks)
34,3
(35,0)
33,3
(34,0)
32,4
(33,0)
30,4
(31,0)
28,4
(29,0)
25,0
(25,5)
23,5
(24,0)
23,0
(23,0)
22,5
(23,0)
Paxta navi rangi va pishib yetilganlik koeffitsiyentining eng yomon
kо‘rsatkichlari bо‘yicha aniqlanadi.
14-jadval
Paxta
navi
Tip bо‘yicha pishib
yetilganlik
koeffitsiyenti, kamida
Paxtadagi tolaning tiplari bо‘yicha rangi va tashqi kо‘rinishi.
1a, 1b,
1, 2, 3
4, 5, 6, 7
1a, 1b, 1, 2, 3
4, 5, 6, 7
I
2,0
1,8
Oq yoki tabiiy oq sariq tusli
yoki seleksion navi yoxud
о‘stirilgan joyiga bog‘liq
bо‘lgan oq sariq tusli.
Kо‘rinishi yaltiroq va
ipaksimon
Oq yoki seleksion navi va
о‘stirilgan nohiyasiga bog‘liq
tabiiy oqsarg‘ish oq
Qо‘l bilan ushlaganda egiluvchan va zich. Qо‘l terimidagi paxta
pallachalarining ustki qismi tо‘lqinsimon, mashina terimidagi
paxta esa alohida tolali chigitlardan va qisman yoyilgan jingalak
pallachalardan iborat. Ba’zan alohida pallachalarda о‘lik tola
uchrab turadi.
35
II
1,7
1,6
Yaltiramaydigan oqdan
oqsariq, tusli va kichik sariq
dog‘gacha. Yaltiroq va
ipaksimonligi 1 navga
nisbatan pastroq.
Yaltiramaydigan oqdan oqish
sariq dog‘li oqsariq tusgacha
Qо‘l bilan ushlaganda 1 navga nisbatan kamroq egiluvchan va
zichdir. Qо‘l terimidagi paxta pallachalarining ustki qismi
tо‘lqinsimon, mashina terimidagi esa alohida tolali chigitlardan
va qisman yoyilgan jingalak pallachalardan iborat va yaltiroq
kichik kо‘rinishdagi plastik holda о‘lik tolalar uchrashi mumkin
III
1,4
1,4
Yaltiramaydigan oqdan
oqsariq, tusgacha yoki sariq
notekis tusdagi sariq dogli
kulrangroq, qariyb yaltiroqsiz.
Xira oqdan oqsariq sariq,
sarg‘ishroq, dog‘li
yaltiramaydigan
kulrangroqgacha
Qо‘l terimidagi kichik tо‘lqinsimon paxta pallachalari, har xil
kattalikdagi yaltiroq plastikka о‘tuvchi kо‘rinishiga, mashina
terimidagi esa alohida tolali chigitlardan va chо‘zilgan, qisman
yoyilgan va alohida chо‘zilmagan va pishmagan aralashma
pallachalari, har xil kattalikdagi yaltiroq plastiklardan iborat.
IV
1,2
1,2
Sariq yoki oqish - sariq
notekis kulrangroq va qо‘ng‘ir
dog‘li tusdagi.
Yaltiramaydigan
Xira oq va oqsariqdan sarg‘ish
- oqsariq kulrang va qо‘ng‘ir
dog‘li
Qо‘l bilan ushlanganda egiluvchan va zich emas, asosiy qismi
chо‘zilgan, qisman aralashgan pallachalar, shuningdek
chо‘zilmagan pishmagan pallachalar, alohida tolali chigitlari
guruhi har xil darajada yoyilgan pallachalardan kо‘pchilik qismi
yaltiroq plastik kо‘rinishidagi о‘lik tolalardan iborat.
V
1,2
1,2
Qо‘ng‘ir dog‘li sariqqacha.
Kulrang
Xira oq yoki xira oqsariqdan
qо‘ng‘ir dog‘li yaqqol
sariqqacha. Kulrang
Qо‘l bilan ushlaganda umuman egiluvchan va zich emas, paxta
pallachalarning kо‘pchilik qismini tashkil qiluvchi pishmagan
va о‘lik tolalar yaltiroq plastikni hosil qiladi.
36
Do'stlaringiz bilan baham: |
