in’ikosi bo’lgan fikr-mulohazalar ham asoslangan
bo’lishi kerak
. Yetarli asos qonunining bu talabi quyidagi
formula orqali ifodalanadi: «Agar V mavjud bo’lsa, uning
asosi sifatida A ham mavjud».
Yetarli asos qonunida to’g’ri tafakkurning eng
muhim xususiyatlaridan biri bo’lgan fikrlarning izchillik
bilan muayyan tartibda bog’lanib kelish xususiyati
ifodalanadi. Bu qonun avvalgi ko’rib o’tilgan qonunlar
bilan o’zaro bog’liq holda amal qiladi. Fikrlash jarayonida
berilgan
mulohazaning
chinligini
asoslash
uchun
keltirilgan chin mulohazalar mantiqiy asos deb, berilgan
mulohazaning o’zi esa mantiqiy natija deb yuritiladi.
.
25
2
1
10
Deduktiv xulosa chiqarish deb nimaga aytiladi.
Deduktiv xulosa chiqarishning muhim xususiyati
unda umumiy bilimdan juz’iy bilimga o’tishning mantiqan
zaruriy xususiyatga egaligidir. Uning turlaridan biri
bevosita xulosa chiqarishdir.
Faqat birgina mulohazaga asoslangan holda yangi
bilimlarning hosil qilinishi bevosita xulosa chiqarish, deb
ataladi. Bevosita xulosa chiqarish simvolik mantiqda
quyidagicha ifodalanadi: XYSP,
bunda X va Y oddiy
qat’iy mulohazalarni (A, E, I, O), S va P lar esa
mulohazalarning subyekti va predikatini ifodalaydi. XSP
–
xulosa asosi yoki antesedent, YSP
–
xulosa yoki
konsekvent, deb ataladi. Bevosita xulosa chiqarish
jarayonida m
ulohazalarning shaklini o’zgartirish orqali
yangi bilim hosil qilinadi. Bunda asos mulohazaning
tarkibi, ya’ni subyekt va predikat munosabatlarining
miqdor va sifat tavsiflari muhim ahamiyatga ega bo’ladi.
Bevosita xulosa chiqarishning quyidagi mantiqiy usullari
mavjud
26
1
1
8
Ilmiy-texnika taraqqiyoti va uning ijtimoiy oqibatlari nimalarda
namoyon bo‘lmoqda?
27
1
1
2
Islom dini va falsafasi .Tasavvuf va uning oqimlari.
. Sharq mamlakatlaridagi ijtimoiy-falsafiy fikrlar
bir-biri bilan bog’langan, yaxlit jarayon sifatida vujudga
kelgan dinlar inson kamoloti borasida faolit olib borgan.
Yer yuzidagi barcha dinlar inson va jamiyatni kelib
chiqishini ilohiy kuch asosida tushuntirib beradi. Mana
shunday dinlardan biri VIII asrda Markaziy Osiyoda
rivojlangan Islomdir. Islom dining rivojlanishiga Sharq
xalqlarining ta’siri katta bo’ldi. Islom dinining muqaddas
kitobi «qur’oni Karim»dir. qur’oni Karim yer yuzi
musulmonlarining dasturi, diniy ahkomlar manbaidir.
«qur’on» so’zi arabchadan olingan bo’lib, u «o’qish»
axloq (etika), estetika kategoriyalari tashkil etadi.
Masalan, axloq fanida falsafiy bilimning ayni shu sohasi va
falsafaning axloq bilan turdosh bo’limlari –
antropologiya,
ijtimoiy falsafa, aksiologiyaga xos bo’lgan kategoriyalar
tizimi (yaxshilik va yomonlik, sha’n
va qadr-qimmat, hayot
ma’nosi, baxt va boshqalar) vujudga kelgan. Tushunchalar,
mulohazalar, mushohadalar, dalillash va hokazolar mantiq
kategoriyalari hisoblanadi. Estetikada go’zallik
va xunuklik,
fojeaviylik va kulgililik, ulug’vorlik va tubanlik kabi
k
ategoriyalar qo’llaniladi. Biz esa falsafaning umumiy
kategoriyalarini ko’rib chiqamiz.
29
1
1
7
Axborotlashgan jamiyat nazariyalari.
XX asrning so’nggi o’n yilliklarida FT
T
Do'stlaringiz bilan baham: