O’zbekisтon respublikasi qishloq va suv хo’jaligi vazirligi

Mehnat muhofazasi

Kasb-hunar  kollejlarida o’quv  jarayonini  amalga  oshirishda  o’quvchilar  va

ishchi  xodimlarga  bir  qator salbiy  omillar  ta’sir  etadi. Ishchi  xodimlar  va

o’quvchilarga qulay mehnat sharoitini tashkil etish uchun bir qator chora tadbirlar

belgilanadi.

Kasb-hunar  kollejlarida o’quv  xonalarining harorati  yilning  sovuq  davrida

19-25  gradusgacha  bo’ladi.Yilning issiq  davrida  22-26  gradusgacha  bo’lgan

oralg’ni tashkil etishi mumkin.

Havo  namligi  ma`lum  darajada  kishining  ishlash qobilyatiga  ta`sir

qiladi.Havoning nisbiy namligi 75% dan oshmasligi va 30% dan kam bo’lmasligi

kerak.  Yuqori harorat  ostida havo  namligining  ortishi  natijasida  organizmning

issiqlik  chiqarishi  qiyinlashadi,  natijada  organizm  qiziydi.  Past harorat  esa

namlikning  ortib  ketishi  tufayli  organizmda  issiqlik  chiqishini  tezlashtiradi,

natijada tumov va boshqa shamollash kasalliklariga chalinish mumkin.

Ishlab  chiqarish xonalarida hovoning  nisbiy  namligi havo  almashinuvining

tezligi bir biri bilan mustahkam bog`langan.

Gazlar  va  bug’larqattiq  va  suyuq  kristall holatidagi  madaniy  o’g’itlardan,

zaharli periparatlardan, yonilg’ilardan va moylash materiallaridan ajiralib chiqishi

mumkin.Tupiroqni  fumigatsiya  qilish,  binolar  ichini  dezienfikatsiyalash,qishlioq

xo’jaligi  zararkunandalariga  qarshi  kurashishholatlarda  sun’iy  gaz  va  bug’hosil

bo’lishi mumkin.

Gaz  va  bug’ inson  organizmini  zaxarlabgina qolmay  balki  gaz  portlashi  va

yong’inga ham olib kelishi mumkin.

Kimyoviy  moddalarning  o’quvchilarga  ta’siri  ular  bilan  bevosita  (o’quv–

laboratoriya  xonalarida  kimyovi  reaksiyalar  uchun aralashmalar  tayorlangan)da

yuzaga kelishi mumkin.

Ishlatilishiga  ko’ra pestitsidlar  insektitsidlar  (qurt–qumursqalarga  qarshi

kurashish uchun),  akarittsidlar(kanaga),  rodentitsidlar  (zararli  kemuruvchilarga),

fungitsidlar  (zamburug’larga),  bakteritsidlar,  girbitsidlar  (begona  o’tlar)  va

---

52

boshqalarga bo’linadi.

Gigienik xususiyatlarga ko’ra pestitsidlarning tasnifi quydagicha:



tajribadagi hayvonlarning oshqozoniga (juda tasirchan, o’ta zaharli, kam

zaharli) yuborish vaqtidagi zaharlanishiga qarab;



teri orqali zaharlanishga qarab (keski, o’rta va kuchsiz ifodalangan);



uchuvchanligiga ko’ra (o’ta xavfli,xavfli va kam xavfli; )



zaharli moddalarning organizimga to’planib kuchli ta’sir qilishiga ko’ra (o’ta

yuqori, sezilarli, o’rta miyona, kam sezilarli);



tupiroq barqarorligiga ko’ra (juda barqaror vaqt bo’yicha zaharlanishi 2 yildan

ko’p, barqaror0.5 yildan 2 yilgacha, o’rta miyona barqaror-bir oydan 6 oygacha

va kam barqaror)

O’quv  xonalarida  ichidagi  chang  miqdori  sanitariya  me`yorlarida

ko’rsatilgan  miqdordan  oshib  ketmasligi  kerak  .  bunda havodagi  chang  tarkibida

erkin kremniy  (IV)- oksid  70%  dan  ortiq  bo’lganda,  xonada  chang  miqdori  1

mg/

3

,  kremniy (IV)- oksid  10-70%  bo’lganda  2  mg/

3

,  u  10%dan  kam

bo’lganda chang 3-4 mg/

bo’lishi kerak

Elektir  toki  bilan  jaroxatlanishlar  umuman  olganda  0.5-1.0%ni  tashkil

etadi.Ammo  ulardan  elektir  toki  natijasidaa  o’lim  bilan  tugallangan  20-40%  ga

to’g’ri keladi.

Elektir tokidan har xil sharoitlar: sim yoki tok o’tkazuvchi ochiq qisimlarga

tegib  ketishdan, himoyalanganligi  buzulgan  bo’lsa,  yoyi  orqali  elektir  tokini  tasir

qilishi,  uskunalarning  metal  qisimlariga  tegib  ketishdan,  tasodifan  kuchlanish

ostiga  tushib  qolish,  elektir  uzatuvchi  qisimlarga  katta  o’lchamli  mashinalarning

(avtokranlar,  don  o’rishva  paxta  terish konbayinlari)  ruxsat  etilmagan  darajada

yaqinlashuvi va boshqalarda jarohatlanish mumkin.

Kasb-hunar  kollejlarda  elektir  tokidan  jarohatlanishning oldini  olish uchun

profilaktik ishlar o’tkazish zarur. Ular quydagilardan iboratdir:

1. Elektir qurilmalarni ishlatishda rioya qilinadigan TIQ (xafsizlik texnikasi

qoidalari) talablarga javob beradigan holatga keltirish.

2. Mahalliy sharoitlardan kelib chiqib, eliktir qurilmalar bilan ishlash xavfsizligini

---

53

oshiradigan qo’shimcha tadbirlar ko’rish.

3. Elektr asboblarini tezda almashlab ulashlarni, ta’miriash ishlarini pasaytrilgan

kuchlanishga o’tkazish.

4. Ishlatiladigan shaxsiy himoyalanish vositalarini takomillashtrish.