O’zbekisтon respublikasi qishloq va suv хo’jaligi vazirligi

Foydalanilgan adabiyotlar

1. O’zbekiston  Republikasi “Yer kodeksi”, T., “Adolat”, 1998 y

2. “Davlat kadastrlari to’g’risida”gi qonun, Toshkent, O’zbekiston, 2000y.

3. “Yer tuzish va yer kadastri “ bo’yicha malakaviy bitiruv ishini bajarishga

doiruslubiy qo’llanma.  Bobojonov A. R., Rahmonov Q. R. TIQXMII 2000 y.

4. U.Norqulov, X.Sheraliev “Qishloq xo’jaligi melioratsiyasi” T.2003.

5. A.R. Bobojonov, Q.R. Rahmonov G’ofirov A.J “Yer

---

49

HAYOT FAOLIYATIXAVFSIZLIGI

Hayot faoliyati xavfsizligining nazariy asoslari

Faoliyat  va  mehnatning  shakllari  xilma-xildir.  Ular  turmushda,  jamiyatda,

madaniyatda,  ishlab  chiqarishda,  ilmda  va  boshqa hayot  sohalarida  kechadigan

amaliy,  aqliy  va  ma’naviy  jarayonlarni  o’z  ichiga  oladi.  Faoliyat  jarayonining

modelini  umumiy holda  ikkita  elementdan  tashkil  topgan  deb  qarash mumkin,

ya’ni  bir-biri  bilan  to’gri  va  qaytma  aloqada  bo’ladigan  inson  va  muhit

elementlaridir.

Ko’ngilsiz  oqibatlarni  keltirib  chiqaruvchi hodisa,  ta’sir  va boshqa

jarayonlar  xavflar  deb  ataladi.  Xavflar  yashirin  (potensial)  va  real  turlarga

ajratiladi. Xavflar uchun quyidagi belgilar xarakterlidir: hayotga tahlika, sog’liqqa

zarar, inson a’zolari ishlashining qiyinlashishidir.

Tajriba  shuni  ko’rsatadi, har qanday  faoliyat  potensial  xavflidir.  Bu

tasdiqlanish aksiomal haraqterga  egadir  va  bir vaqtning  o’zida  tan  olinadiki,  xavf

(tavakkal)  darajasini  boshqarsa  bo’ladi,  ya’ni  kamaytirsa  bo’ladi.  Bu  tasdiqlanish

esa  ma’qul  bo’lgan  tavakkal  konsepsiyasiga  olib  keladi.U  absolyut  xavfsizlikga

erishib  bo’lmasligini  tushunishga  asoslanadi.Xavfsizlik - bu  faoliyatning holati

bo’lib, 

ma’lum 

ehtimolikda 

xavflarning 

kelib 

chiqishini 

bartaraf

qilishdir.Xavfsizlik - bu  insonlar  oldiga  qo’yilgan  maqsaddir.Hayot  faoliyati

xavfsizligi  esa  maqsadga  erishishning  vosita,  yo’l  va  usullaridir.  “Hayot-faoliyat

xavfsizligi” - xavflar  va  ulardan himoyalanishni  o’rganadi.  Uni  o’rganishning

predmeti

-

faoliyat  (mehnat)ning  bir  tomonidir,  aynan  xavflar  ulardan

himoyalanish maqqsadidir.

Odamzot har  doim  o’zining  xavfsizligini  ta’minlashga  intiladi.Ishlab

chiqarishning rivojlanishi bilan bu masalalar mahsus bilimlarni talab qiladi.Bizning

davrimizda  xavfsizlik  muammolari  yanada  keskinlashdi.  Mamlakat  va  jamiyat

baxtsiz hodisalar,  yong’inlar,  avariyalar  va  talofatlardan  ulkan  zarar  ko’rib

kelmoqda.  Shuning  uchun  xavflardan himoyalanish masalalarida  yosh avlodni

tarbiyalash

muhim 

ahamiyat 

kashf 

etadi. 

Bizning 

jamiyatimizni

---

50

barqarorlashtirishda Hayot  faoliyati  xavfsizligi  muhim  ijtimoiy  ro’l  o’ynaydi

vaxalq faoliyati xavfsizligi darajasini oshirishda ulkan hissa qo’shadi.

“Hayot-faoliyat  xavfsizligi” – ilmiy  fan  bo’lib  xavflar  va  ulardan

himoyalanishni  o’rganadi.  Uni  o’rganishning  predmeti- faoliyat  (mehnat)ning  bir

tomonidir,  aynan: xavflar  ulardan himoyalanish maqsadida.Hayot  faoliyati

xavfsizligi  fanning  maqsadi  ishlab  chiqarishda  va  favqulotda  holatlarda

xavfsizlikni  ta’minlash va  yaxshi ish sharoitini  yaratish uchun insonlarni  nazariy

va  amaliy  jihatdan  tayyorlash, hamda  ekstremal vaziyatlardan  qanday harakat

qilish va o’rganishdan ibotardir.

Faoliyat  va  mehnatning  shakllari  xilma  xildir.  Ular  turmushda,  jamiyatda,

madaniyatda,  ishlab  chiqarishda,  ilmda  va  boshqa hayot  sohalarida  kechadigan

amaliy,  aqliy  va  ma’naviy  jarayonlarni  o’z ichiga  oladi.  Faoliyat  jarayonining

modelini  umumiy holda  ikkita elementdan  tashkil  topgan  deb  qarash mumkin,

ya’ni  bir-biri  bilan  to’g’ri  va  qaytma  aloqada  bo’ladigan  inson  va  muhit

elementlaridir.

Xavf - hayot faoliyati xavfsizligining markaziy tushunchasi bo’lib, u hodisa,

jarayon vaobyektlarining inson sog’lig’iga to’g’ridan-to’g’ri yoki bilvosita ma’lum

sharoitda  qay  darajada  zarar  yetkazish qobilyatini  tushuniladi,  ya’ni  ko’ngilsiz

oqibatlarni olib keladi.

Xavfsizlik-bu faoliyatning holati bo’lib, ma’lum ehtimolda xavflarning kelib

chiqishini  bartaraf  qilishdir.Xavfsizlik - bu  insonlar  oldiga  qo’yilgan  maqsaddir.

Xayot faoliyati xavfsizligi esa maqsadga erishishning vosita, yo’l va usullaridir.

Hayot faoliyati xavfsizligi fani bir – biri bilan o’zaro bog’liq bo’lgan uchta

asosiy vazifani yechadi:

•

xavflarni taqqoslash, ya’ni xavflarning sonly haraktristikasi va kelib chiqish

nuqtalarini ko’rsatgan holda ularning qiyofasini bilish;

•

foyda va harajatni taqqoslash asosida xavflardan himoyalanish

•

mumkin bo’lgan salbiy xavflarning (qolgan xavf-xatar tushunchasidan kelib

chiqqan holda ) oqibatlarni bartaraf qilish vazifalaridan iborat.

---

51