Baxtiyor mengliyev


-§. Leksema sememasining tarkibi



Download 1,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet192/258
Sana17.01.2022
Hajmi1,62 Mb.
#381064
1   ...   188   189   190   191   192   193   194   195   ...   258
Bog'liq
Baxtiyor mengliyev

15-§. Leksema sememasining tarkibi  
 
Tayanch tushunchalar 
nomema, sonema, semema 
O‘zlashtiriladigan tushunchalar 
sema, atash semasi, ifoda semasi, vazifa semasi, birlashtiruvchi 
belgi, farqlovchi belgi, relevant belgi, irrelevant belgi 
 
Sema  haqida. 
Har  qanday  butunlik  qismlarga  bo‘linganligi 
yoki  qismlardan  tashkil  topganligi  kabi  leksemaning  mazmuniy 
tomoni – sememasi o‘ziga xos elementlardan – semalardan tashkil 
topadi. 
Sema
  termini  grek  tilidan  o‘zlashgan  bo‘lib,  “belgi”, 
“ramz”, “ishora” degan ma’nolarni bildiradi.  
143


Semema  elementlar,  ya’ni  semalarning  o‘zaro  munosabatidan 
tashkil  topgan  butunlik  bo‘lib,  bu  jihatidan  kimyoviy  moddalarni 
eslatadi.  Ma’lumki,  kimyoviy  moddalar  molekula  bo‘lib,  ular 
o‘ziga xos elementlar, ya’ni atomlardan tashkil topadi. Bu atomlar 
miqdori  yoki  ularning  o‘rni  boshqasi  bilan  almashsa,  yangi 
molekula  –  modda  kelib  chiqadi.  Masalan,  H
2
SO
4
  (sulfat  kislota) 
va H
2
SO
3
 (sulfid kislota) kabi. 
Sememalar  semalardan  tashkil  topadi.  Masalan, 
aka
  leksemasi 
“bir  avloddagi”,  “qon-qarindosh”,  “erkak”,  “mendan  katta” 
semalaridan tashkil topgan bo‘lsa, ular bir butun holda “bir avlodga 
mansub, “men”ga nisbatan katta, erkak qon-qarindosh” sememasini 
tashkil  qiladi.  Sema  semema  bilan  qism-butun  munosabatidagi 
tashkil  etuvchidir.  U  sememaning  eng  kichik  ma’no  bo‘lakchasi 
bo‘lib,  boshqa  tarkibiy  qismlarga  bo‘linmaydi.  Albatta,  bu 
tilshunoslikning  hozirgi  holatida  shunday.  Tilshunoslikning 
bugungi holati semani tarkibiy qismlarga bo‘lishga ehtiyoj sezgani 
yo‘q.  
Sememani  semalarga  ajratish  amaliy  ahamiyatga  ega.  Ma’nosi 
yaqin,  zid  ma’noli  yoki  ma’nodosh  leksemalarni  farqlash  va 
izohlashda  semalarga  tayaniladi.  Shu  boisdan  tilshunoslik 
semalarning  mohiyatini  ochish,  semaning  turlarini  ajratish  va 
farqlash bilan jiddiy shug‘ullanadi. 
 

Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   188   189   190   191   192   193   194   195   ...   258




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish