O‘quv yilida 5A220102 – lingvistika (o‘zbеk tilshunоsligi) mutaхassisligi bo‘yicha magistraturaga qabul qilinuvchilar uchun mutaхassislik fanlaridan imtihоn dasturi va baholash mezoni

1-mavzu: Qadimgi turkiy til 

Qadimgi  turkiy  tilning  davrlari;  eramizgacha,  eramizning  I-V  va  VI-X  asrlardagi  ijtimoiy-

madaniy  hayot.  Bu  davr  haqidagi  qarashlar.  Oltoy  tillari  oilasi  haqida  tushuncha.  Turk  va  mo‘g’ul 

tillarining  alohida  ajralib  chiqishi.  Turkiy  tillar  tarixida  xun  davri.  qadimgi  turk  davrining  vujudga 

kelishi.   

Qadimgi  turkiy-run  bitiklari  va  uyg’ur  yozuvi  yodnomalari.  Bu  yozuvlarning  turkiy 

xalqlarga  xos  ekanligi.  Tosh  bitiklarning  topilishi.  Run  yozuvi  yodgorliklari  yuzasidan  dastlabki 

tadqiqotlar  va  shu  bilan  bog’liq  ilmiy-tarixiy  ma’lumotlar.  Run  bitiklarini  kashf  etish  va  ularni  ilmiy 

muomalaga  olib  kirishda  rus va G’arbiy  Evropa olimlarining  roli.   

O‘rxun-Enasoy  bitiklarining  kashf  etilishi,  maxsus  tadqiq  qilinishi.

 

Talas  bitiklarining  topilishi  va 

o‘rganilishi.  Tosh  bitiklarning  O‘rxun-Enasoy,  dulbarjin  kabi  nomlar  bilan  atalish  sabablari. 

O‘rxun-Enasoy  yozuvi  haqida  tarixiy  ma’lumotlar.  O‘rxun-Enasoy  yozuvi  alifbosi,  uning  yozilish 

qoidasi.   

Uyg’ur yozuvi  tarixi  haqida  nazariy  ma’lumot.   

Fonetika.

 

Unli  tovushlar  tizimi,  qadimgi  turkiy  tilda  unli  fonemalarning  bir-biridan 

farqlanishi,  tasnifi.  Undosh tovushlar  tasnifi,  qadimgi  turkiy  tilda  singarmonizm  hodisasi.   

Leksika.

 

Qadimgi  turkiy  tilda  leksik  birliklar;  yodgorliklarning  lug’at  tarkibi;  turli  sohalarga 

oid  so‘z va terminlar;  o‘z va o‘zlashgan  qatlam.  

Morfologiya.  Qadimgi  turkiy  tilning  morfologik  strukturasi;  so‘zlarning  yasalishi,  o‘zak  va 

qo‘shimchalar; 

qo‘shimchalarning  turlari.  So‘z  turkumlari.  Morfologik  struktura  haqidagi 

turkologlarning  qarashlari.   

Sintaksis.  Qadimgi  turkiy  tilda  gap  qurilishi,  so‘z  birikmalari;  turkiy  izofa.  Gap  turlari. 

Sodda gap turlari;  qo‘shma  gaplarning  parataksis va gipotaksis  konstrukstiyasi  ko‘rinishlari.