Texnologiyalari

Jad vallar  o 'r ta sid a   a lo q a   o 'r n a tish   u c h u n   k alitlarn i
ish la tish .
Indekslash
M a ’lum otlar  bazasi  bilan  ishlashda  yuzaga  keladigan  asosiy 
m asalalardan  biri  bu  —  qidirish  masalasi.  Shunga  ko'ra,  agar 
m a ’lumotlar  bazasida  m a ’lum otlar  ko‘p  b o ‘lsa,  dasturchi  oldida  o d ­
diy  qidirish  masalasi  emas,  balki  samarali  qidirish,  ya’ni  qidiruv  u n- 
cha  vaqtni  olmasligi  va  yetarli  darajada  aniq  b o iis h i  kerak.  Buning 
uch u n  (so'rovlarni  ishlab  chiqishni  optim allashtirish  uchun)  jadval- 
ning   b a ’zi  m aydonlarini  indekslash  kerak  b o ‘ladi.  Bitta  ustundagi 
satrni  ko‘rsatilgan  qiymat  bilan  tez  qidirish  uchun  indeksni  ishlatish 
foydali.  Indeks  berilm aganda,  jadvalni  o'qish  barcha jadvalning  bi­
rinchi  yozuvidan  boshlab  toki  m os  satr  u chrag un ch a  amalga  oshi- 
riladi.  Jadvallar  qancha  ko‘p  boMsa,  sh un ch a  qo‘shim cha  vaqt  kerak

---

bo'ladi. Agar jadvalning qaralayotgan  ustunida  indeks mavjud  bo'lsa, 
u  holda  m a ’lumotlar  bazasi  qidirish  uchun  barcha  m a'lum otlarn i 
koLrib  chiqm asdan,  m a ’lumotlar fayli  oralig‘i  o'rn ini  tezda  aniqlaydi. 
M a'lum otlar  bazasi  qiymatlarni  tezroq  qidirishni  amalga  oshirishi 
uchun,  indekslangan  m aydonlarni  xotiraga  yaqin joyga joylashtiradi. 
1000  ta  satrdan  tarkib  topgan jadvallar  uchun  bu  barcha  yozuvlarni 
ketma-ket  saralash  bilan  taqqoslaganda  kamida  100  m arotaba  tezroq 
amalga  oshadi.  Biroq  b a ’zi  hollarda  barcha  1000 ta  satr uchu n  ruxsat 
zaru r  bo'lganda,  ketma-ket  o'qish  tezroq  amalga  oshadi,  shunin g 
uchun  diskdan  qidirish  amali  talab  qilinmaydi.  Shunga  ko'ra  b a ’zan 
indekslar  faqatgina  to'siq  bo'ladi.  M asalan,  agar  katta  hajmdagi 
m a ’lumotlar jadvalga  ko'chirilayotgan  bo'lsa,  u  holda  hech  qanday 
indeksga  ega  bo'lm agani  m a ’qul.  Biroq  b a ’zi  hollarda  bir  vaqtda  bir 
qancha  indeksni  ishlatish  talab  etiladi  (masalan,  tez-tez  ishlatiladi- 
gan  jadvallarda  so'rovlarni  qayta  ishlash  uchun).
MySQL  da  indeksning  uchta  ko'rinishi  mavjud:  P R IM A R Y , 
U N I Q U E   va  IN D E X .  Kalit  (K EY )  so'zi  esa  indeks  ( I N D E X )  
so'ziga  sinonim   sifatida  ishlatiladi.  Barcha  indekslar  xotirada  da- 
raxtsimon  ko'rinishida  saqlanadi.
PR IM A R Y   —  unikal  indeksli  (kalitli)  maydonlar  bo'sh  qiymatni 
qabul  qilmaydi  (ya’ni  N O T   N U L L   ni).  Jadval  faqatgina  bitta  bir­
inchi  darajali  indeksga  ega  bo'ladi,  lekin  bir  nechta  m aydonlardan 
iborat  bo'lishi  m um kin.
U N I Q U E   —  indeks  (kalit),  berilgan  maydon  faqatgina  unikal 
qiymatni  qabul  qila  oladi.
IN D E X   —  oddiy  indeks.
M ySqL  da  b und an   tashqari  satrli  m aydonlarni  satr  boshlanishi- 
dan  boshlab  berilgan  sondagi  belgilarni  indeksiash  m um kin.